Czy kawa jest zdrowa? Fakty i mity na temat zdrowotnego i szkodliwego wpływu kawy na organizm człowieka

Czy wiesz, że uprawy kawy na Ziemi zajmują około 10 mln hektarów powierzchni, czyli tyle, co 1/3 Polski? Ponadto, według statystyk, przeciętny Europejczyk wypija średnio około 4 filiżanek kawy dziennie. Te liczby pokazują, że kawa cieszy się dużą popularnością. Jednocześnie jej spożywanie jest przedmiotem licznych kontrowersji. Bo choć smak i aromat „małej czarnej” zachwyca, a zawarta w niej kofeina stawia na nogi, pojawia się pytanie o to, czy kawa jest zdrowa? Poniższe informacje powinny rozwiać Twoje wątpliwości!

Jak produkowana jest kawa?

Zanim poznasz odpowiedź na pytanie, czy kawa szkodzi, warto prześledzić proces jej produkcji. Jak to się dzieje, że do sklepu trafiają całe lub zmielone ziarna, z których przygotowuje się aromatyczny napar?

Ziarna kawy to nasiona kawowca, czyli wiecznie zielonego krzewu z rodziny marzanowatych. Nasiona sadzi się w specjalnych szkółkach, gdzie są odpowiednie warunki do wzrostu krzewu, czyli wilgotne i zacienione podłoże oraz temperatura około 24℃. Gdy wykiełkują, a krzew osiągnie wysokość około dwóch metrów, jest wysadzany na plantację – najczęściej w porze deszczowej.

Znaczenie handlowe mają 2 odmiany kawy: Robusta oraz Arabika. Pierwsza z wymienionych jest najbardziej pożądana i pochodzi z Etiopii. Z kolei druga historycznie rosła w Kongo. Jednak plantacje kawowca można znaleźć w różnych krajach leżących w strefie międzyzwrotnikowej Azji, Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Do największych światowych producentów kawy należą m.in. Brazylia, Wietnam, Kolumbia oraz Indonezja.

Wracając do procesu powstawania kawy, kolejny etap to zbieranie owoców kawowca, które przypominają małe, czerwone jagody. Ze względu na kolor nazywane są potocznie „wiśniami kawy”. Pierwsze zbiory mają miejsce dopiero po upływie około czterech lat. Owoce są zbierane ręcznie ze względu na to, że krzewy rosną zazwyczaj na terenach górzystych, ale jest możliwe zbieranie kawy również za pomocą maszyn, co znacznie przyspiesza cały proces.

Zaraz po zbiorze, „wiśnie kawy” transportowane są do przetwórni, gdzie poddawane są obróbce. Odbywa się to na 2 sposoby:

• na sucho – owoce kawowca pozostawione są na słońcu, aby wyschły. W zależności od warunków pogodowych cały proces może trwać nawet kilka tygodni.
• na mokro – „wiśnie kawy” przepuszczane są przez maszyny oddzielające miąższ od ziarna. Następnie selekcjonowane są według wagi, wielkości i pozostawiane w zbiornikach fermentacyjnych przez 12-48 godzin. Po utracie śliskiej powłoki owoce kawowca są suszone.

Kolejny etap to klasyfikacja oraz sortowanie. Jest on bardzo ważny, ponieważ w dużej mierze decyduje o jakości końcowego produktu. Polega na sprawdzaniu ziaren kawy pod kątem ich wielkości i ewentualnych niedoskonałości. Te, które mają jakieś braki np. są uszkodzone przez owady lub mają niewłaściwy rozmiar, są odrzucane. Dzięki temu najlepsze z nich mogą być eksportowane do różnych krajów i zostać wykorzystane do przygotowania kawy o wysokiej jakości.

Po procesie klasyfikacji i sortowania przychodzi czas na palenie ziaren. Zazwyczaj odbywa się to w temperaturze powyżej 200℃. Jest to jeden z najważniejszych etapów produkcji, który decyduje o smaku i aromacie. Kawa palona w niższej temperaturze, czyli jasno palona, zachowuje nuty smakowe np. owocowe czy kwiatowe, charakterystyczne dla miejsca, z którego pochodzi. Polecana jest miłośnikom alternatywnych metod parzenia kawy. Z kolei z ziaren poddawanych działaniu wyższej temperatury powstaje tzw. kawa ciemno palona, która ma bardziej goryczkowy, dymny posmak.

W sprzedaży dostępne są zarówno ziarna kawy, które musisz zmielić samodzielnie, jak i kawa mielona. Kawosze są zdania, że pierwsza opcja to zdecydowanie lepszy wybór, ponieważ kupując ziarna kawy w całości, widzisz jakiej są jakości. Poza tym zapach świeżo mielonej kawy o poranku to prawdziwa „uczta” dla zmysłów.

Czym różnią się poszczególne rodzaje kawy?

Filiżanka espresso, a może cappuccino lub latte? Sposoby picia kawy są przeróżne. Wybierając konkretny z nich, weź pod uwagę nie tylko walory smakowe. Nie mniej ważne jest to, jakie dodatki zawiera dany napój. To decyduje o tym, jaki wpływ na zdrowie ma picie kawy z mlekiem, syropem itd.

• Espresso – klasyka gatunku, którą pokochali nie tylko Włosi. Espresso to kawa, która ma jedynie 25-30 ml, ale za to zachwyca intensywnym aromatem i zapachem. Ilość kofeiny zawarta nawet w tak małej filiżance wystarcza, aby po wypiciu kawy poczuć przypływ energii. Zaletą espresso jest fakt, że nie zawiera żadnych dodatków w postaci cukru, syropów, czekolady, czy mleka. To ważne, jeśli stosujesz dietę wegańską lub cierpisz na nietolerancję laktozy).
• Cappuccino i latte – są to tzw. kawy mleczne. Cappuccino zawiera około 100 ml mleka (po spienieniu 125 ml), a latte 200 ml lub więcej. Picie kawy mlecznej to rozwiązanie dla Ciebie, jeśli szukasz łagodniejszego smaku. Jeśli eliminujesz z diety mleko krowie, trzeba upewnić się, czy kawa mleczna przygotowywana jest na bazie mleka roślinnego lub mleka bez laktozy. W przeciwnym razie, jeśli np. masz nietolerancję laktozy, spożywanie kawy mlecznej może spowodować u Ciebie nieprzyjemne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Pamiętaj też, że kawa mleczna ma więcej kcal niż espresso, tym bardziej jeśli oprócz mleka często pojawiają się w niej inne dodatki, np. syropy smakowe.
• Mocha – jest jednym z wariantów latte, w którym oprócz dużej ilości mleka pojawia się czekolada oraz bita śmietana. Dlatego pamiętaj, że pijąc duże ilości kawy z takimi dodatkami zwiększasz kaloryczność swojego jadłospisu tak, jakby pojawił się w nim deser. Przeciętna mocha ma objętość około 200 ml (choć w kawiarniach czy na stacjach benzynowych kupisz również kawę powiększoną, która ma np. 420 ml), co oznacza, że dostarcza mniej więcej 144-200 kcal. Łatwo policzyć, że pijąc 3 takie kawy w ciągu dnia zwiększasz kaloryczność jadłospisu o około 400-600 kcal. Dodatkowo, taka kawa to źródło cukrów prostych, których duże spożycie zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2.

*Na opakowaniach kaw rozpuszczalnych często występują informacje jaki to rodzaj kawy.

Dlatego odpowiadając na pytanie o to, czy kawa szkodzi zdrowiu trzeba wziąć pod uwagę nie tylko związki występujące w ziarnach kawowca czy zawartość kofeiny. Bardzo ważne jest też to, jaki sposób picia kawy wybierasz.

Pozytywny wpływ kawy na zdrowie

Czy kawa jest zdrowa? Okazuje się, że wbrew różnym opiniom na temat kawy, patrząc na składniki znajdujące się w jej ziarnach, można udzielić odpowiedzi twierdzącej. O ile wybierasz produkt wysokiej jakości bez zbędnych dodatków i zachowujesz umiar, jeśli chodzi o picie kawy.

Zaobserwowano, że picie kawy w umiarkowanych ilościach ma pozytywny wpływ na:

• Układ krążenia – ze względu na to, że kawa jest źródłem antyoksydantów, zapobiega stresowi oksydacyjnemu, a tym samym chorobom układu krążenia. Warto jednak podkreślić, że choć picie kawy zmniejsza ich ryzyko, może mieć też negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. zwiększenie stężenia homocysteiny Nie ma aż tak mocnych dowodów aby to pisać, na to jakoś złagodzić w przekazie
• Układ nerwowy – kofeina obecna w ziarnach kawowca sprawia, że napar z nich przygotowywany ma właściwości pobudzające. Dzięki temu wypicie filiżanki kawy rano pomaga rozbudzić się, a także ma pozytywny wpływ na koncentrację i pamięć, co z pewnością przydaje się w pracy lub szkole. Poza tym zaobserwowano, że picie kawy zmniejsza ryzyko rozwoju depresji czy choroby Alzheimera.
• Układ oddechowy – picie kawy w umiarkowanych ilościach może nie tylko zmniejszać ryzyko zachorowania na różne choroby, ale i pomagać złagodzić ich objawy. Przykładem jest astma. U osób, które się z nią zmagają, zaobserwowano zmniejszenie częstotliwości oraz nasilenia ataków astmy w wyniku picia kawy. Przypuszcza się, że wynika to ze zdolności związków zawartych w kawie do rozszerzania oskrzeli, a tym samym lepszego przepływu powietrza.
• Odchudzanie – niekiedy można spotkać się ze stwierdzeniem, że kawa odchudza. Ile w tym prawdy? Faktycznie kofeina obecna w ziarnach kawy ma pozytywny wpływ na tempo przemiany materii. Pamiętaj jednak, że samym piciem kawy nie osiągniesz celu, jakim jest szczupła sylwetka. Konieczna jest odpowiednio zbilansowana dieta, a także regularna aktywność fizyczna.
• Cukrzyca typu 2 – badania sugerują, że regularne picie kawy zmniejsza ryzyko zachorowania na tę chorobę. Oczywiście pod warunkiem, że nie wybierasz napoju z dodatkiem cukru czy słodkich syropów.

O ile więc pijesz kawę w umiarkowanych ilościach, może mieć pozytywny wpływ na Twoje zdrowie. Są jednak pewne wyjątki. W niektórych przypadkach nawet wypijanie dwóch czy trzech filiżanek kawy dziennie nie jest wskazane.

Czy regularne picie kawy może Ci zaszkodzić?

Czy to prawda, że kawa wypłukuje magnez i powoduje wrzody żołądka? Poniższe informacje pomogą Ci znaleźć odpowiedź na te pytania.

Picie kawy a różne dolegliwości i choroby

Przy jakich dolegliwościach i chorobach nie jest wskazane picie kawy? Ogranicz lub zrezygnuj z picia kawy, jeśli cierpisz na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy albo refluks żołądkowo-przełykowy. Kawa zwiększa produkcję kwasu solnego w żołądku, a tym samym nasila objawy choroby.

Unikaj kawy również wtedy, gdy cierpisz na zaburzenia snu. Ze względu na pobudzające działanie kofeiny, picie kawy nie ułatwi Ci zasypiania.

Pamiętaj również, że regularne picie dużych ilości kawy może powodować skutki uboczne. Jeśli zamiast zalecanych 2-3 filiżanek kawy dziennie wypijasz 4-5 lub więcej, istnieje ryzyko wystąpienia objawów takich jak: ból brzucha i głowy, problemy z zasypianiem, uczucie niepokoju.

Picie kawy w ciąży

A czy kobiety w ciąży mogą pić kawę? To pytanie wzbudza wiele kontrowersji. Zdaniem ekspertów dawka, której nie powinny przekraczać ciężarne to 200-300 mg kofeiny dziennie. Wynika to z tego, że kofeina z łatwością przenika do płynu owodniowego. Jest to o tyle niebezpieczne, że nie jest substancją obojętną dla rozwijającego się płodu (wątroba, która nie jest jeszcze w pełni wykształcona, nie radzi sobie z metabolizmem kofeiny). Poza tym picie dużych ilości kawy w ciąży zwiększa ryzyko poronienia oraz przedwczesnego porodu.

Regularne picie kawy a ryzyko niedoboru wybranych składników

Mówi się, że kawa wypłukuje magnez. Czy to prawda? Faktycznie wykazuje ona działanie diuretyczne, przez co picie jej w dużych ilościach powoduje utratę magnezu czy wapnia wraz z moczem.

Należy mieć to na uwadze w przypadku diety ubogiej w magnez czy występowania innych czynników zwiększających ryzyko niedoborów pokarmowych. Jednak jeśli te czynniki nie występują, to przy umiarkowanym spożyciu kawy i odpowiednio zbilansowanej diecie nie ma ryzyka, że kawa spowoduje niedobór magnezu.

O czym pamiętać podczas przygotowywania kawy w domu?

Aby kawa miała faktycznie pozytywny wpływ na zdrowie, pamiętaj nie tylko o tym, aby pić ją w umiarkowanych ilościach. Równie ważny jest sposób, w jaki przygotujesz napar.

Po pierwsze wybieraj wysokiej jakości ziarna. Najlepiej kupuj kawę ziarnistą i miel ją samodzielnie. W sklepach bez problemu dostaniesz automatyczny lub ręczny młynek do kawy. Nie obawiaj się o to, że jest to czasochłonne. Mielenie ziaren trwa zaledwie chwilę, a jeśli robisz to samodzielnie, możesz delektować się smakiem i aromatem świeżo zmielonej kawy. Poza tym masz pewność, że napój przygotowany jest z nieuszkodzonych, dobrej jakości ziaren kawowca.

Pozostaje jeszcze pytanie, co zrobić ze zmielonymi ziarnami? W czym przygotować kawę? Jeśli chcesz cieszyć się niepowtarzalnym smakiem i aromatem „małej czarnej” najlepiej zaparzyć ją w ekspresie ciśnieniowym. Jeśli go nie posiadasz, możesz użyć tzw. kawiarki, która jest prosta w obsłudze i pozwala przygotować kawę na kuchence.

Kawa parzona w domu może być równie pyszna, co ta serwowana w kawiarni. Aby jej picie nie miało negatywnego wpływu na masę ciała i ogólny stan zdrowia, pamiętaj o umiarkowanych ilościach i odpowiednich dodatkach – o ile w ogóle są Ci potrzebne do szczęścia.