Dieta przy dnie moczanowej. Co jeść, a czego unikać, chorując na podagrę (artretyzm)?

Dna moczanowa związana jest z nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi. To jedna z najczęściej występujących chorób zapalnych stawów. Do jej rozwoju przyczyniają się produkty bogate w związki purynowe oraz w węglowodany proste, takie jak fruktoza. Dowiedz się, których produktów należy unikać, a które mogą ograniczyć zaostrzenia tej choroby.

Dna moczanowa chorobą ludzi bogatych

Dna moczanowa jest chorobą, z którą ludzie borykają się od starożytności. Kiedyś określano ją mianem choroby królów, bo dotykała tylko ludzi bogatych, mogących pozwolić sobie na produkty niedostępne dla uboższej części społeczeństwa. Dieta arystokracji obfitowała w wysokoenergetyczne, tłuste dania i napoje alkoholowe. W czasach obecnych coraz więcej ludzi zmaga się z dną moczanową, ponieważ produkty zawierające duże ilości tłuszczów nasyconych oraz cukrów prostych są powszechnie dostępne. Przyczyną dny moczanowej są zatem przede wszystkim niewłaściwe wybory żywieniowe. Na wzrost zachorowalności wpływ ma także wzrost częstości występowania przewlekłych schorzeń cywilizacyjnych, niska aktywność fizyczna oraz wydłużająca się długość życia ludzkiego.

Kwas moczowy a dna moczanowa – jaki jest związek? Dną moczanową określamy zespół objawów klinicznych wynikający ze zbierania się kryształów moczanu sodu w tkankach (stawy, struktury okołostawowe, inne organy) oraz w płynie stawowym. Podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi nazywane jest hiperurykemią. Co istotne, hiperurykemia nie jest tym samym, co dna moczanowa, ponieważ wzrost poziomu kwasu moczowego może mieć charakter bezobjawowy. Ryzyko rozwoju dny zależy od rzeczywistej zawartości kwasu moczowego w surowicy – im go więcej, tym większe zagrożenie rozwojem tego schorzenia.

Objawy dny moczanowej

Dna moczanowa, określana też jako skaza moczanowa, jest poważnym schorzeniem o charakterze nawracającym. Choroba ma kilka etapów:

• bezobjawowa hiperurykemia;
• zapalenie pojedynczych stawów, np. łokciowego, kolanowego, śródstopno-paliczkowego u podstawy dużego palca stopy, barkowego, dłoni;
• okresy utajenia trwające 1-2 lata, czasem nawet do 5 lat, przeplatane ostrymi napadami dny;
• dna przewlekła (po kilkunastu latach) powodująca zmiany w obrębie kilku stawów jednocześnie – niszczenie ścięgien i więzadeł, deformacje stawów, guzki dnawe.

U osób zmagających się z dną odnotowuje się zwiększone ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, schorzenia układu sercowo-naczyniowego.

Przyczyny dny moczanowej

Przyczyny zapadalności na dnę moczanową to zarówno czynniki genetyczne (defekty metabolizmu kwasu moczowego), jak i środowiskowe. Do nadmiernej syntezy kwasu moczowego dochodzi w wyniku wprowadzania do organizmu zbyt dużych ilości puryn i fruktozy, pochodzących z diety. Produkty bogatopurynowe to przede wszystkim tłuszcze zwierzęce, czyli mięso, podroby, galarety mięsne, niektóre ryby, konserwy rybne, a także owoce morza.

Do hiperurykemii może doprowadzić zwiększona produkcja kwasu moczowego i/lub jego zmniejszone wydalanie na skutek zażywania tiazydowych leków moczopędnych lub kwasu acetylosalicylowego.

Inne przyczyny to:

– zbyt intensywny wysiłek fizyczny (80-85% tętna maksymalnego), który sprzyja gromadzeniu kwasu moczowego i jego krystalizacji;

– nadużywanie alkoholu – zwłaszcza piwo cechuje wysoka zawartość puryn. Ponadto alkohol wpływa na wzrost wytwarzania puryn, co przekłada się na wzmożoną produkcję kwasu moczowego;

– zmniejszone wydalanie kwasu moczowego wynikające z zaburzeń funkcjonowania nerek, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego;

– odwodnienie organizmu, które zaburza usuwanie kwasu moczowego przez nerki.

Dieta przy dnie moczanowej – najważniejsze zalecenia

Jeśli cierpisz na dnę moczanową, Twoje menu powinno być urozmaicone i dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich ilościach. Pamiętaj o dostarczeniu sobie witamin i minerałów, czyli o dodatku warzyw i owoców do każdego posiłku. Zwróć uwagę na obniżenie ilości tłuszczów w diecie, ponieważ zaburzają one proces usuwania kwasu moczowego z ustroju. Dzienna ilość energii pochodzącej z tłuszczów nie powinna przekroczyć 30% ogólnej puli kcal. Nie musisz redukować spożycia białek ani węglowodanów, jednak zwracaj uwagę na źródła tych składników odżywczych. Dobrym rozwiązaniem jest zwiększenie ilości cukrów złożonych, które znajdziesz w pełnoziarnistych produktach, np. ciemnym pieczywie, brązowym ryżu i makaronie czy kaszach, a które przyspieszają wydalanie kwasu moczowego.

Zjadaj 4-5 posiłków w regularnych odstępach czasu i staraj się nie kłaść spać z pełnym żołądkiem, tj. jedz kolację najpóźniej 3 godziny przed snem. Zbyt późna kolacja powoduje kumulowanie się moczanów w surowicy krwi. Nie zapominaj o nawadnianiu organizmu. Niezwykle istotne dla zdrowia jest wypijanie 1,5-2 litrów płynów na dobę. Pij także przed snem, by nie dopuścić do zbyt dużego stężenia kwasu moczowego przez noc.

Borykasz się z nadwagą? Twoja dieta powinna mieć deficyt kaloryczny, ponieważ otyłość sprzyja rozwojowi dny. Nie stosuj głodówek i restrykcyjnych jadłospisów, bowiem nagły spadek masy ciała predysponuje do rozwoju kwasicy ketonowej, a stąd tylko krok do ataku dny moczanowej.

Przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego wprowadź do diety produkty bogate w witaminę C. Udowodniono, że związek ten redukuje stężenie moczanów (przy spożyciu powyżej 500mg/dobę). Gdzie znajdziesz witaminę C? W takich owocach i warzywach jak: czarne porzeczki (180 mg/100 g), kiwi (90 mg/100 g), truskawki (59 mg/100 g), papryka (190 mg/100 g), natka pietruszki (120 mg/100g), brokuły (90 mg/100 g), kalafior (48 mg/100 g), kalarepa (62 mg/100 g). Nie zapominaj o witaminie D3 w miesiącach jesienno-zimowych, kiedy ekspozycja na promienie słoneczne jest niska. W miesiącach wiosennych i letnich do syntezy witaminy D3 wystarczy 15 minut spędzone na dworze w godzinach największego nasłonecznienia. Dobowa dawka tej witaminy w przypadku suplementacji powinna wynosić 2000-4000 IU. Najlepiej będzie, jeśli zbadasz poziom witaminy D3 w organizmie, żeby określić jej ewentualny niedobór.

Wiedz, że istnieje związek między spożyciem niskotłuszczowych produktów mlecznych a poziomem kwasu moczowego we krwi. Udokumentowano obniżenie stężenia moczanów w surowicy po wypiciu mleka, co prawdopodobnie wiąże się z obecnością białek kazeiny i laktoalbuminy. Białka te wpływają na spadek hiperurykemii.

Co z warzywami obfitującymi w puryny i z roślinami strączkowymi? Spożywać bez przeszkód czy ograniczać ich ilości? Rośliny bogate w puryny nie powodują znaczącego podniesienia poziomu kwasu moczowego we krwi. Przypuszcza się, że może to wynikać z zawartości w tych produktach witaminy C i błonnika pokarmowego, czyli substancji intensyfikujących usuwanie tego kwasu z ustroju. Podsumowując – jedz pokarmy zawierające puryny, ale zachowaj umiar.

Produkty wskazane

Dna moczanowa dieta – lista produktów dozwolonych:

– przetwory mleczne odtłuszczone lub niskotłuszczowe,

– produkty zbożowe z pełnego przemiału stanowiące źródło błonnika pokarmowego,

– chude mięso drobiowe

– warzywa o niskiej zawartości skrobi: ogórek, pomidor, rzodkiewka, biała kapusta, marchew,

 – owoce: jabłko, gruszka, truskawka, malina. Szczególnie polecane są wiśnie, z uwagi na zawartość związków fenolowych, które zmniejszają stany zapalne.

W ograniczonych ilościach spożywaj orzechy i chude ryby, np. pieczone lub gotowane na parze oraz wzbogać sałatki o dodatek olejów roślinnych.

Pewnie zastanawiasz się, czy możesz pić kawę przy podwyższonym poziomie kwasu moczowego. Większość badań naukowych wskazuje, że kawa może przyczynić się do obniżania ryzyka rozwoju dny moczanowej. Wykazano, że kofeina prawdopodobnie zwiększa szybkość wydalania kwasu moczowego przez organizm. Niektóre prace badawcze wskazują, że kawa konkuruje z enzymem rozkładającym puryny w organizmie.

Czego unikać przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego we krwi?

W leczeniu dny należy uwzględnić przejście na dietę niskopurynową, której efektem jest redukcja poziomu kwasu moczowego. Dieta przy dnie moczanowej polega na eliminacji:

– mięsa: wieprzowiny, wołowiny, baraniny, dziczyzny w nadmiernych ilościach,

– podrobów, przetworów mięsnych, bulionów,

– tłustych ryb wędzonych,

– owoców morza,

– soków owocowych i napojów słodzonych fruktozą, gdyż cukier ten ulega rozpadowi do kwasu mlekowego, który blokuje wydalanie kwasu moczowego,

– miodu ze względu na duże stężenie fruktozy,

– alkoholu.