Diabulimia – czym jest i jak się leczy?

11 października 2023

Połączenie dwóch słów „diabetes” oraz „bulimia” nie jest przypadkowe. Nazwa, która z nich powstała, czyli „diabulimia”, to zaburzenie odżywiania występujące u osób z cukrzycą. Jak często występuje, jakie daje objawy i jak wygląda jego leczenie?

Czym jest diabulimia i jak często występuje?

Zaburzenia odżywiania to stany, w których obserwuje się zaburzenia łaknienia o podłożu psychicznym. Mogą towarzyszyć im również stany depresyjne, działania autodestrukcyjne, a także większa skłonność do uzależnień.

Tego typu zaburzenia zostały ujęte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD). Jest ona jednym z najpopularniejszych zestawień kryteriów diagnostycznych wykorzystywanym na całym świecie. Na początku 2022 roku ukazała się najnowsza wersja tej klasyfikacji – ICD-11. Zgodnie z nią wyróżnia się następujące zaburzenia:

jadłowstręt psychiczny (anoreksja),
żarłoczność psychiczną (bulimia),
pica (spożywanie rzeczy niejadalnych np. ziemi, papieru),
zaburzenia z ruminacją-regurgitacją
zaburzenie z napadami objadania się,
nieokreślone zaburzenia odżywiania i jedzenia,
inne specyficzne zaburzenia odżywiania i jedzenia.

Nie pojawia się tu pojęcie „diabulimia”. Nie oznacza to jednak, że jest to mniej poważny problem w porównaniu do bulimii czy anoreksji. Wręcz przeciwnie – diabulimia jest zagrożeniem dla życia i zdrowia, ponieważ organizm ulega wyniszczeniu zarówno ze względu na cukrzycę, jak i zaburzenie odżywiania.

Czy to zaburzenie odżywiania dotyczy wszystkich cukrzyków? Nie – mówi się o niej w przypadku osób z cukrzycą, które celowo pomijają dawki insuliny, aby zmniejszyć masę ciała. Jednocześnie w dążeniu do szczupłej sylwetki zmniejszają ilość spożywanego jedzenia.

Jak duża jest skala problemu? Szacuje się, że diabulimia występuje u 15-35% osób chorych na cukrzycę. Problem ten dotyczy szczególnie młodych kobiet. Choć może pojawić się nawet u dzieci i nastolatków.

Jednak trudno mówić o konkretnych liczbach, skoro temat diabulimii jest stosunkowo nowy, a diagnostyka zaburzeń odżywiania nie należy do najłatwiejszych. Osoby z tego typu zaburzeniami najczęściej świetnie się maskują, przez co nawet ich bliskim ciężko jest zauważyć, że dzieje się coś złego.

Najczęstsze przyczyny diabulimii

To, że diabulimia występuje częściej u osób młodych, nie jest przypadkiem. Wynika to z tego, że osobom w młodym wieku z reguły ciężej jest zaakceptować fakt, że została u nich zdiagnozowana choroba przewlekła. Taka, która wiąże się z codzienną kontrolą poziomu glukozy we krwi, ścisłą dietą i byciem pod stałą opieką lekarza. Pojawia się u nich poczucie niesprawiedliwości, że choroba zabiera im najlepsze lata życia (dlatego tak ważną rolę w leczeniu odgrywa edukacja, która pokazuje, że wcale tak nie jest). Diabulimia staje się formą buntu, przejawem braku akceptacji choroby.

Ryzyko zaburzeń odżywiania zwiększa się również u osób, które mają niską samoocenę, nieprawidłowy obraz własnego ciała. Dlatego diabulimia częściej pojawia się u kobiet, które przywiązują większą wagę do wyglądu zewnętrznego.

Jakie są objawy diabulimi?

W związku z tym, że chory pomija dawki insuliny w celu redukcji masy ciała obserwuje się wysoką wartość glikemii oraz hemoglobiny glikowanej (HbA1c), utratę masy ciała, niską masę tkanki tłuszczowej, a także tendencję do kwasicy metabolicznej. Takie objawy powoduje pomijanie dawek insuliny.

Oprócz wspomnianych objawów osoby cierpiące na diabulimię mają nieprawidłowy sposób odżywiania i obsesję na punkcie własnej masy ciała i wyglądu. Do tego, wraz z rozwojem choroby, mogą dojść problemy zdrowotne wynikające z niedożywienia oraz niedoborów składników pokarmowych (m.in. bladość skóry, ciągłe zmęczenie, obniżenie odporności, bóle i zawroty głowy, nadmiernie wypadające włosy).

Objawy różnią się w zależności od etapu choroby Początkowymi objawami mogą być: nieregularność prowadzenia pomiarów glukozy, pomijanie dawek insuliny, nadmierne liczenie kalorii, fanatyczne skupianie się na nowych sposobach odżywiania, drastyczne zwiększenie aktywności fizycznej

Dopiero z czasem, gdy dochodzi do zaniku masy mięśniowej, bardzo szybkiego chudnięcia, zauważalnej obsesji na punkcie własnej masy ciała czy zaburzeń miesiączkowania, pojawia się podejrzenie, że przyczyną może być diabulimia.

Leczenie diabulimii

Leczenie diabulimii powinno rozpocząć się jak najszybciej, ponieważ jest ona poważną chorobą zagrażającą zdrowiu i życiu. Oprócz diabetologa, konieczna jest pomoc psychiatry, który w razie potrzeby zleci odpowiednie leczenie farmakologiczne.

W związku z tym, że problem zaczyna się w psychice pacjenta, ważną rolę w leczeniu diabulimii odgrywa psychoterapia. Może to być terapia indywidualna lub rodzinna.

Niezbędna jest również pomoc dietetyka, który opracowuje indywidualny jadłospis mający na celu utrzymanie właściwej masy ciała, a także zajmuje się edukacją żywieniową.

Psychoterapia

W leczeniu diabulimii zaleca się indywidualną lub rodzinną terapię pod okiem specjalisty. Druga opcja jest rekomendowana przede wszystkim w przypadku, gdy na zaburzenia odżywiania cierpią dzieci lub nastolatki.

Psychoterapia odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ skupia się na leczeniu przyczyny choroby. Nawet najlepiej dobrana dieta czy leki mogą nie pomóc lub stanowić jedynie chwilowe rozwiązanie. Kluczem do sukcesu jest zadbanie o to, aby pacjent nauczył się zdrowej relacji z jedzeniem i potrafił zobaczyć prawidłowy obraz własnego ciała. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko celowego pomijania dawek insuliny w przyszłości.

Leczenie farmakologiczne

W niektórych przypadkach konieczne jest wdrożenie farmakoterapii prowadzonej przez specjalistę psychiatrę. Może on zdecydować o tym, że istnieje potrzeba przyjmowania leków przeciwdepresyjnych i/lub przeciwlękowych.

Konieczność przyjmowania leków może pojawić się u pacjentów z zaawansowaną chorobą, w sytuacjach zagrażających ich zdrowiu i życiu.

W związku z tym, że diabulimia dotyka osoby cierpiące na cukrzycę, leczeniem farmakologicznym zajmuje się również diabetolog. W odróżnieniu od lekarza psychiatry jego zadaniem jest odpowiednie zaplanowanie insulinoterapii, która pozwala na utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi.

U pacjentów z diabulimią konieczne jest stałe edukowanie dotyczące m.in. zmiany dawek insuliny w zależności od wysiłku fizycznego oraz diety.

Dieta

Jednym z podstawowych elementów leczenia cukrzycy typu 1 jest odpowiednio zbilansowana dieta. W przypadku osób z diabulimią powinna być ona opracowana nie tylko pod kątem utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi i należnej masy ciała. Ważne jest również, aby uwzględniała problemy wynikające z zaburzeń odżywiania.

Osoby chorujące na diabulimię w znacznym stopniu ograniczają kaloryczność. Dlatego w początkowym etapie leczenia należy zacząć od diety o mniejszej kaloryczności, a następnie stopniowo ją zwiększać. Ważne jest również, aby kontrolować ilość przyjmowanych płynów i elektrolitów w celu uniknięcia zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.

Ponadto celem diety jest zapobieganie oraz leczenie niedoborów pokarmowych. W niektórych przypadkach, gdy wyrównanie ich za pomocą diety nie jest możliwe, konieczna może okazać się suplementacja.

Rolą dietetyka jest przede wszystkim przeprowadzenie edukacji żywieniowej. Dzięki niej pacjent wie, jak utrzymać prawidłową masę ciała, uniknąć niedoborów pokarmowych i utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. W przypadku diabetyków, edukacja żywieniowa obejmuje w szczególności zagadnienia dotyczące indeksu i ładunku glikemicznego, a także wymienników węglowodanowych (WW) i białkowo-tłuszczowych (WBT).

Do czego prowadzi zaniedbywanie leczenia diabulimii?

Biorąc pod uwagę, jak poważne konsekwencje niesie za sobą celowe pomijanie dawek insuliny, należy głośno mówić o tym, czym jest diabulimia. Choć wciąż słyszy się o niej rzadziej niż o anoreksji czy bulimii, nie oznacza to, że jest mniej groźna. Jeśli nie zostanie ona rozpoznana na wczesnym etapie rozwoju, prowadzi do poważnych skutków zdrowotnych, które stanowią zagrożenie dla życia. Zaawansowana diabulimia oznacza zaburzenia pracy nerek i układu nerwowego, a także powikłania ostre pod postacią kwasicy metabolicznej czy śpiączki cukrzycowej. W skrajnych przypadkach zbyt późno rozpoznana choroba może nawet doprowadzić do śmierci.