Cukrzyca – czy można ją wyleczyć dietą?

Cukrzyca jest chorobą, która mocno zakorzeniła się w świadomości społecznej. Nic dziwnego, skoro w Polsce na cukrzycę choruje już 3 miliony osób i z roku na rok ta liczba rośnie. Jednak wokół cukrzycy narosło wiele mitów żywieniowych. Dzięki temu artykułowi, dowiesz się, na czym tak naprawdę polega cukrzyca i czy można ją wyleczyć dietą? 

Czym jest cukrzyca? 

Aby zrozumieć, na czym polega cukrzyca, warto poznać podstawowe procesy zachodzące w ludzkim ciele. Jednym z celów organizmu jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Źródłem glukozy są węglowodany spożywane np. pod postacią chleba, makaronu czy ziemniaków. Poziom glukozy nie powinien być za wysoki (hiperglikemia) ani za niski (hipoglikemia). Kontrolę nad tym poziomem sprawuje hormon wydzielany przez trzustkę – insulina. Gdy gospodarka węglowodanowo-insulinowa nie działa prawidłowo, dochodzi do stanu przedcukrzycowego, insulinooporności lub do rozwoju samej cukrzycy. Odpowiednia dieta jest podstawą w walce z chorobą, jaką jest cukrzyca. Podsumowując, cukrzyca jest stanem, gdy poziom glukozy nie jest w pełni kontrolowany przez organizm.  

Jakie są rodzaje cukrzycy?  

Jest kilka rodzajów cukrzycy, jednak tutaj skupmy się na 2 grupach. Pierwszą z nich jest cukrzyca typu 1, która jest chorobą autoimmunologiczną. W tym przypadku dochodzi do uszkodzenia trzustki we wczesnym wieku, co staje się przyczyną niewydolności tego organu przy produkcji insuliny. Ten typ cukrzycy jest chorobą nieuleczalną. Niezbędne w tym przypadku jest przyjmowanie insuliny lub stosowanie pompy insulinowej, która wspomoże trzustkę w pracy.  

Cukrzyca typu 2 występuje u dorosłych osób, a za jej przyczyny uważa się nieprawidłowy styl życia oraz odżywiania. W tym przypadku trzustka produkuje dostateczną ilość insuliny, jednak ze względu na nadwagę, otyłość lub inne przyczyny, komórki ciała przestają być wrażliwe na ten hormon. Dlatego trzustka musi produkować większą ilość insuliny, aby obniżyć poziom glukozy we krwi. Ten stan nazywa się insulinoopornością i często poprzedza wystąpienie cukrzycy. W tym przypadku dzięki odpowiedniej diecie większość chorych może kontrolować swój poziom glukozy bez konieczności przyjmowania leków. 

Różnice pomiędzy cukrzycą typu 1 i 2

Cukrzyca – objawy 

Objawy cukrzycy są dość charakterystyczne i trudno ich nie zauważyć:  

• zwiększone pragnienie, które z kolei przekłada się na częste wydalanie moczu. Jeśli więc raz po raz musisz iść za potrzebą do toalety, warto wykonać badania w kierunku cukrzycy; 
• osłabienie, zmęczenie oraz trudności w koncentracji, które bezpośrednio przekładają się na jakość życia;  
• niezamierzona utrata masy ciała, trudno gojące się rany, które mogą sprzyjać obniżeniu się odporności organizmu. To wszystko jest efektem zaburzonej gospodarki węglowodanowo-insulinowej.  

Jak zdiagnozować cukrzycę 

Diagnoza cukrzycy polega głównie na badaniu krwi. Pierwszym krokiem jest oznaczenie glukozy na czczo. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, wtedy wykonuje się następne badania, m.in. doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Badanie trwa dwie godziny, rozpoczyna się od oznaczenia glukozy na czczo. Następnie pacjent wypija roztwór glukozy i w 60-tej oraz 120-tej minucie od spożycia wykonywane są kolejne badania glukozy. Podczas badania nie należy spożywać posiłków ani płynów. Należy również spokojnie czekać w poczekalni diagnostycznej. Częstym błędem, jak i zagrożeniem dla zdrowia, jest wychodzenie z budynku przychodni w czasie trwania badania. Jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ w trakcie tego badania może dojść do hipoglikemii oraz omdleń. Warto również pamiętać, że cukrzycę diagnozuje lekarz diabetolog, nie internista.   

Czy insulinooporność to już cukrzyca? 

Insulinooporność (IO) jest stanem, w którym tkanki ciała tracą wrażliwość na działanie insuliny, co zmusza trzustkę do nadprodukcji tego hormonu. IO nie jest cukrzycą, jednak zwiększa ryzyko rozwoju tej choroby. Wiele osób bada tylko glukozę, co jest błędem. Warto wykonać oznaczenie glukozy i insuliny, ponieważ wyniki glukozy mogą być w normie, ale tylko dlatego, że trzustka wypracowuje nadprodukcję insuliny. Jednak bardzo wysokie stężenie tego hormonu, trwające dłuższy czas, nie jest dobre dla organizmu. Jeśli Twoje wyniki insuliny i glukozy (lub samej insuliny) nie są prawidłowe, to w ramach profilaktyki przeciwko cukrzycy warto zmienić swój styl życia, a przede wszystkim zadbać o dietę z niskim indeksem glikemicznym. Często w IO zaleca się leki, które są stosowane również w cukrzycy.  

Dieta ketogeniczna a cukrzyca 

Dieta ketogeniczna jest sposobem odżywiania, w którym występuje bardzo mała podaż węglowodanów, w efekcie czego organizm przestawia się na inny sposób funkcjonowania. Nie czerpie energii z glukozy, a z wytwarzanych ciał ketonowych. Wiele osób niesłusznie uważa, że węglowodany odpowiadają za ryzyko zachorowania na cukrzycę. Nie jest to do końca prawda. Spożycie węglowodanów jest potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, natomiast odpowiednio zbilansowana dieta Low IG czy nawet ketogeniczna znajdują swoje zastosowanie. Natomiast ta druga zalecana jest przez lekarzy jedynie w przypadku wąskiej grupy konkretnych schorzeń lub przez czas ograniczony. Dieta „keto”, zwłaszcza gdy występuje cukrzyca, musi być konsultowana z lekarzem diabetologiem. Na pewno nie należy stosować jej na własną rękę.  

Cukrzyca a dieta 

Dieta dla cukrzyka musi być dopasowana do jego stanu zdrowia, w tym wyników glukozy. Jeśli Twój stan zdrowia i stadium cukrzycy nie wymagają kontrolowania poziomu glukozy po każdym posiłku, wtedy zapewne wystarczy Ci dieta z niskim indeksem glikemicznym. Ważne, aby przerwy między posiłkami wynosiły 3 – 4 godziny. Takie zalecenie wynika ze sposobu, w jaki pracuje trzustka. Podjadanie między posiłkami przyczynia się do częstszego wyrzutu insuliny, co nie jest dobre dla organizmu i szczególnie niewskazane w IO oraz cukrzycy. Nie tylko jedzenie stymuluje trzustkę, lecz również napoje czy soki. Dlatego najbezpieczniejszym wyborem do picia będzie słaba herbata czy woda, można równiez skusić się na czarną kawę. Oczywiście napoje nie mogą zawierać dodatku cukru. Zamienniki cukru, które nie podnoszą poziomu glukozy ani insuliny we krwi, to erytrol lub stewia. Jeśli więc ciągnie Cię do słodkiego smaku, to te produkty będą Twoim sprzymierzeńcem. 

Dieta w chorobie, jaką jest cukrzyca, powinna opierać się na warzywach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, mięsie, rybach, naturalnym nabiale, orzechach, strączkach oraz jajach. W małej ilości dozwolone są również owoce, jedzone najlepiej z nabiałem lub orzechami. Dodatek tych produktów zmniejszy odpowiedź trzustki na cukier zawarty w spożytych owocach. 

Nie tylko rodzaj produktu, ale i jego konsystencja jest istotna. Produkty płynne, jak zupa krem, koktajl czy sok będą szybciej przechodzić przez Twój układ trawienny, co wpłynie na szybszy wzrost stężenia glukozy we krwi, a w efekcie insuliny. To samo tyczy się rozgotowanych produktów, takich jak makaron, kasza, warzywa. Wszystkie produkty staraj się więc gotować al dente. 

Jeśli Twoje wyniki glukozy są rozchwiane, niezbędny jest specjalistyczny jadłospis lub dieta, aby utrzymać w ryzach chorobę, jaką jest cukrzyca.  

Cukrzyca, czy można ją wyleczyć dietą? 

Odpowiedź zależy od rodzaju cukrzycy. Cukrzyca typu 1 niestety nie jest obecnie chorobą wyleczalną. U cukrzyka z cukrzycą typu 1 insulina oraz poziom glukozy muszą być pod stałą kontrolą. Osoby, które chorują, muszą do końca życia być pod opieka lekarza, często też stosują pompę insulinową, która wspomaga ich trzustkę. Z kolei cukrzycę typu 2 można wyleczyć lub kontrolować za pomocą stylu życia i diety, nawet bez potrzeby wsparcia farmakologicznego. Wymaga to przestrzegania zasad diety z niskim indeksem glikemicznym oraz codziennej aktywności fizycznej. Badania wskazują, że spacer po posiłku przyczynia się do spadku stężenia glukozy we krwi!  

Jeśli gubisz się w zaleceniach lub nie masz czasu przygotowywać posiłków, rozwiązaniem może okazać się dieta pudełkowa, ponieważ, cukrzyca typu 2 jest chorobą, która jest nierozerwalnie związana ze sposobem odżywiania.  

Bibliografia:  

• „Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu”, pod redakcją: J. Gawęcki, PWN Warszawa 2011 
• „Odżywianie dla zdrowia”, P. Pitchford, Wydawnictwo Galaktyka, 2008 
• „Dietoterpia”, D. Włodarek , E. Lange, L. Kozłowska, D. Głąbska, PZWL, 2015