Otyłość gynoidalna i otyłość androidalna

Otyłość, to choroba cywilizacyjna, która zwiększa ryzyko chorób przewlekłych. Wraz z nadmiarem tkanki tłuszczowej rośnie prawdopodobieństwo chorób układu krążenia, obciążenia układu kostno-stawowego, zmian w funkcjonowaniu hormonów oraz rozwoju stanów zapalnych. Przyczyną otyłości są zarówno czynniki genetyczne, psychologiczne, jak i styl życia prowadzący do przewagi kalorii spożywanych nad wydatkowanymi.

Czym jest otyłość? Rodzaje otyłości.

O otyłości mówimy, kiedy wskaźnik masy ciała (BMI) mierzony jako masa ciała w kg dzielona przez wzrost w m2 wynosi ≥ 30 kg/m2. Wyróżniamy 3 stopnie otyłości:

• I stopień = BMI 30–34,9 kg/m2

• II stopień = BMI 35–39,9 kg/m2

• III stopień = BMI ≥40 kg/m2

Na wartość BMI wpływa wiek, płeć oraz masa mięśniowa, ponieważ wskaźnik ten nie rozróżnia nadmiaru komórek tłuszczowych w organizmie od dużej ilości tkanki mięśniowej, np. u kulturystów, ani nie dostarcza żadnych wskazówek, jakie jest rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ciele. Pomimo powyższych ograniczeń, wskaźnik BMI nadal jest powszechnie stosowany jako wskaźnik otyłości.

Jeśli regularnie i przez długi czas zjadasz więcej kalorii niż spalasz podczas codziennej aktywności, to niestety grozi Ci otyłość. Dodatkowe kalorie sumują się i powodują przyrost masy ciała, ale nie tylko siedzący tryb życia i nadmiar energii z pożywienia przyczyniają się do wzrostu ilości tkanki tłuszczowej.

Jakie są przyczyny otyłości?

Czynniki genetyczne: geny w pewnym stopniu decydują o tym, jak szybkie jest tempo przetwarzania żywności na energię. Badacze wyróżnili geny, których obecność może wpływać na zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju otyłości u nastolatków. W szczególności gen FTO może wpływać na poziom łaknienia i przyczyniać się do występowania napadów „wilczego apetytu”, a w konsekwencji otyłości.

Starzenie się organizmu: w starszym wieku dochodzi do znaczącego zmniejszenia masy mięśniowej i spowolnienia tempa metabolizmu, co ułatwia przybieranie na wadze.

Regularne niedosypianie: zbyt krótki sen w dłuższej perspektywie może skutkować zmianami hormonalnymi, które wzmagają apetyt.

Czynniki psychologiczne: depresja czy stany lękowe u niektórych osób wyzwalają chęć na poprawę nastroju poprzez jedzenie niezdrowych i wysokokalorycznych potraw – tzw. zajadanie smutków.

Niektóre schorzenia oraz zażywane leki mogą również prowadzić do wzrostu masy ciała:

  • zespół policystycznych jajników (PCOS), w którym dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu hormonów płciowych,
  • zespół Cushinga, czyli stan spowodowany wysokim poziomem kortyzolu (hormonu stresu),
  • niedoczynność tarczycy – choroba, w której tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów T3 i T4,
  • choroba zwyrodnieniowa stawów i inne schorzenia układu kostno-stawowego, które powodują dolegliwości bólowe przy wykonywaniu aktywności fizycznej, co przekłada się na brak ruchu i siedzący styl życia.

Otyłość androidalna – otyłość brzuszna

Otyłością androidalną (centralną) nazywamy nadmiar tkanki tłuszczowej skumulowany w okolicach brzucha. Jest to tłuszcz trzewny, który otacza narządy jamy brzusznej. Ten typ otyłości jest niebezpieczny, ponieważ podnosi ryzyko powikłań chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2.

Otyłość brzuszną rozpoznaje się po wykonaniu następujących pomiarów:

Stosunek obwodu talii do bioder, czyli wskaźnik WHR. U mężczyzn wartość wskaźnika większa niż 0,9 świadczy o zwiększonym prawdopodobieństwie wystąpienia zawału serca, choroby wieńcowej, nadciśnienia, udaru mózgu. U kobiet wartość punktu odcięcia dla wskaźnika WHR wynosi 0,85. Wysokim wartościom WHR towarzyszy zwykle wzrost stężenia cholesterolu LDL oraz trójglicerydów, a także spadek poziomu cholesterolu HDL zwanego „dobrym” cholesterolem.

Obwód talii jest dobrym wskaźnikiem ryzyka schorzeń układu krążenia i cukrzycy typu 2. Wg rekomendacji WHO obwód talii większy niż 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet jest charakterystyczny dla otyłości brzusznej z towarzyszącym ryzykiem powikłań metabolicznych. Wartości większe niż 102 cm dla mężczyzn i 88 cm dla kobiet świadczą o bardzo dużym prawdopodobieństwie rozwoju powikłań metabolicznych.

Otyłość gynoidalana – otyłość pośladkowo udowa

Otyłość gynoidalną (pośladkowo-udową) rozpoznaje się głównie u kobiet i określa się ją jako otyłość typu „gruszka”, ponieważ tkanka tłuszczowa zmagazynowana jest głównie w okolicy bioder, pośladków i ud. Ten typ otyłości nie jest tak groźny dla zdrowia, jak otyłość androidalna, niemniej jednak zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia chorób układu oddechowego, chorób zwyrodnieniowych układu kostno-stawowego, żylaków oraz nowotworów.

Tryb życia a otyłość

Otyłości sprzyja zachodni styl diety, czyli:

  • duże spożycie tłuszczów nasyconych oraz trans pochodzących z czerwonego mięsa i żywności typu fast food oraz instant,
  • nadmierna ilość cukrów prostych (słodycze, słodzone napoje) w menu w stosunku do cukrów złożonych, w tym błonnika, znajdujących się w produktach pełnoziarnistych.

Do wzrostu masy ciała przyczyniają się też nieregularne posiłki. Osoby otyłe często spożywają 2 posiłki na dobę: pierwszy rano i drugi w ramach obfitej obiadokolacji. Między tymi posiłkami spożywają niezdrowe przekąski, zawierające dużo soli lub cukru i dostarczające pustych kalorii.

Bardzo często wybieraną metodą obróbki kulinarnej wśród osób otyłych jest smażenie, z uwagi na szybkość przygotowania dania. 1 łyżka oleju dostarcza 100 kcal, więc dodanie jej do potrawy powoduje niepotrzebny wzrost wartości energetycznej całodziennej diety. Potrawy pieczone czy gotowane na parze wymagają więcej czasu, ale dania smażone przyczyniają się do nadmiernego spożywania kalorii, co w połączeniu z brakiem aktywności fizycznej powoduje przyrost masy ciała.

Konsekwencje otyłości

Wysoki stosunek tkanki tłuszczowej do tkanki mięśniowej wiąże się z wieloma komplikacjami zdrowotnymi. Zobacz, czym grozi otyłość:

Układ nerwowy

Otyłość zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu, który jest spowodowany zwężeniem lub zaczopowaniem światła naczynia doprowadzającego krew do mózgu. Taki stan może być wynikiem miażdżycy powstałej na skutek odkładania się złogów cholesterolu, zwłaszcza jego frakcji LDL, w ścianach tętnic – blaszki miażdżycowe.

Pęcherzyk żółciowy

Otyłość przyczynia się do powstania kamieni żółciowych w woreczku żółciowym. U osób z nadmierną masą ciała obserwuje się wyższe stężenie cholesterolu w żółci, co przekłada się na tworzenie złogów cholesterolowych.

Układ oddechowy

Nadmiar tkanki tłuszczowej skumulowany wokół szyi może utrudniać oddychanie podczas snu i być jedną z przyczyn bezdechu sennego. Przewlekłe niedotlenienie nocne skutkuje wystąpieniem chorób sercowo-naczyniowych i pogorszeniem funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.

Układ trawienny

Otyłość ma wpływ na rozwój choroby refluksowej przełyku (GERD), którą cechuje zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do wyższych partii przewodu pokarmowego. Schorzenie wywołuje szereg nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, oddechowego oraz objawy laryngologiczne, takie jak chrypka, ból gardła, wodnisty wyciek z nosa.

U osób otyłych tkanka tłuszczowa ma tendencję do gromadzenia się wokół wątroby, co wywołuje uszkodzenie tego narządu. 

Układ sercowo-naczyniowy

Przy nadmiernej masie ciała serce musi wykonać większy wysiłek, co doprowadza do nadciśnienia tętniczego. Wysokie ciśnienie tętnicze bywa przyczyną twardnienia i zwężenia naczyń transportujących krew do serca. Stwardniałe tętnice, w których dodatkowo odkładają się złogi cholesterolu, są przyczyną miażdżycy. Wysokie ciśnienie tętnicze powoduje także uszkodzenie nerek.

Układ hormonalny

Nadmierna masa ciała wywołuje insulinooporność, co powoduje, że glukoza nie może zostać wchłonięta przez komórki. Glikemia (poziom cukru we krwi) rośnie i stwarza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, która z kolei predestynuje do zachorowania na schorzenia serca, nerek, oczu.  

Układ rozrodczy

Otyłość jest przyczyną niepłodności zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Zwiększa także prawdopodobieństwo pojawienia się komplikacji w przebiegu ciąży. Otyłe kobiety często zmagają się z insulinoopornością i nadciśnieniem, co predysponuje do rozwoju cukrzycy ciężarnych oraz stanu przedrzucawkowego wywołującego bardzo poważne powikłania u kobiet, m.in. niewydolność serca, wątroby, nerek, natomiast u dziecka m.in. niedotlenienie. Otyłość podnosi ryzyko przedwczesnego porodu oraz konieczności wykonania cesarskiego cięcia. Badacze wykazali, że ponad 60% kobiet z BMI = 40 lub wyższym w momencie poczęcia, miało przynajmniej jedno powikłanie ciążowe.  

Układ kostny i mięśniowy

Otyłość u osób w podeszłym wieku może być powiązana ze spadkiem gęstości kości i redukcją masy tkanki mięśniowej. Ten stan to otyłość sarkopeniczna, zwiększająca niebezpieczeństwo złamań kości. Nadmierna masa ciała obciąża stawy kolanowe oraz biodrowe, przyczyniając się do rozwoju zmian zwyrodnieniowych przejawiających się przede wszystkim silnym bólem.

Skóra

Nadmiar tkanki tłuszczowej przyczynia się do powstania przebarwień i zgrubień w fałdach skórnych.

Nowotwory

Im większa masa ciała, tym większe prawdopodobieństwo procesów nowotworowych w wątrobie, nerkach, jelitach, trzustce, układzie rozrodczym i gruczołach piersiowych u kobiet.

Jak walczyć z otyłością?

Nikt nie jest skazany na otyłość. Prawidłowa dieta, zdrowy tryb życia, stopniowe zwiększanie łagodnej aktywności, redukcja stresu i uporządkowanie kwestii związanych z samopoczuciem to kroki niezbędne, aby stopniowo, zapewne na przestrzeni wielu miesięcy, a nawet lat, pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej i wzmocnić mięśnie, układ kostny i pracować nad regulacją emocji. Jeśli chcesz zrobić pierwszy krok, możesz sięgnąć po zbilansowaną dietę pudełkową, która zapewni Ci właściwe proporcje makroskładników, wszystkie niezbędne mikroskładniki oraz smaczne posiłki, po których nie będziesz odczuwać głodu czy mieć poczucie, że wciąż musisz sobie czegoś odmawiać. 

Skomentuj