Maltodekstryna – właściwości, zastosowanie, dawkowanie i przeciwwskazania

Na etykietach produktów spożywczych często widnieje dodatek o nazwie maltodekstryna. Składnik ten można spotkać w wyrobach cukierniczych, lodach, produktach mięsnych, a nawet mleku modyfikowanym. Maltodekstrynę zawierają też liczne produkty mleczne. Skoro jest tak powszechnie stosowana przez przemysł spożywczy, to czy jest bezpieczna dla zdrowia? A może należy jej unikać?

Maltodekstryna – co to jest?

Maltodekstryna, czyli wielocukier złożony głównie z cząsteczek glukozy (cukru prostego), ma postać białego proszku wytwarzanego w drodze reakcji chemicznych z kukurydzy, owsa, tapioki lub ziemniaków. Mimo, że substancja ta pochodzi z produktów roślinnych, jest wysoko przetworzona, bowiem uzyskuje się ją przeważnie poprzez enzymatyczną hydrolizę skrobi. Powstały biały proszek rozpuszcza się w wodzie i ma lekko słodki smak.

Maltodekstryna – właściwości

Maltodekstryna nie ulega fermentacji, tworzy stabilne żele oraz posiada właściwości emulgujące, dzięki czemu nadaje odpowiednią konsystencję produktom spożywczym. Jest łatwo przyswajalna w przewodzie pokarmowym małego dziecka, dlatego bywa chętnie wykorzystywana do produkcji mleka modyfikowanego. Maltodekstryna blokuje wytrącanie kryształów, dlatego jest wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym do produkcji tabletek.

Zastosowanie maltodekstryny

Maltodekstryna w produktach spożywczych najczęściej stosowana jest jako dodatek do żywności wzmacniający smak, podkreślający aromat, regulujący wilgotność i przedłużający trwałość produktów pakowanych. Ułatwia rozpuszczanie żywności typu instant, np. sosów w proszku. W produkcji żywności mrożonej, np. w deserach lodowych, maltodekstryna odpowiada za podwyższenie temperatury zamrażania, polepsza efekt kontrolowanego topnienia oraz przeciwdziała tworzeniu się dużych kryształów lodu w trakcie mrożenia. W produktach mleczarskich może być wykorzystywana jako zamiennik tłuszczu w produktach typu „light”. Stanowi pożywkę dla mikroorganizmów wpływających na dojrzewanie mięsa. Maltodekstryna jest niedroga i łatwa w produkcji, dlatego wykorzystuje się ją do zagęszczania sosów czy puddingów. Połączona ze słodzikami może służyć do podkreślenia słodkiego smaku deserów, owoców w puszkach, napojów w proszku. Maltodekstryna występuje nie tylko w przemyśle spożywczym. Zastosowanie maltodekstryny możemy zaobserwować w składzie produktów do pielęgnacji włosów, bowiem dobrze wygładza kosmyki włosów, tworząc na ich powierzchni ochronny film.

Maltodekstryna a suplementy i odżywki dla sportowców

Maltodekstryna jest wykorzystywana przy produkcji napojów i batonów dla sportowców, ponieważ stanowi łatwo dostępne źródło energii niezbędnej w trakcie lub po treningu. 1 gram maltodekstryny dostarcza 4 kcal, czyli tyle samo, co zwykły cukier.

Substancja ta pozwala szybko przyswoić węglowodany bez nadmiernego wykorzystania wody z organizmu. Badania naukowe pokazują, że suplementy maltodekstryny mogą okazać się pomocne w utrzymaniu mocy beztlenowej podczas ćwiczeń.

Maltodekstryna a cukrzyca

Osoby chorujące na cukrzycę lub borykające się z insulinoopornością muszą zachować ostrożność, ponieważ maltodekstryna ma wysoki (wyższy niż czysta glukoza) indeks glikemiczny (IG) i powoduje gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi. Taki stan nie jest korzystny, ponieważ pociąga za sobą wyrzut dużych ilości insuliny, jako mechanizm kompensacyjny mający na celu obniżenie wysokiego stężenia cukru we krwi. Diabetycy i osoby na diecie niskowęglowodanowej powinny wliczyć spożycie maltodekstryny do całkowitej dziennej ilości węglowodanów. Na szczęście substancja ta jest zazwyczaj dodawana do żywności w małych ilościach, a więc nie ma znaczącego wpływu na ogólne spożycie cukrów w diecie.

Gdy masz wątpliwości, czy po spożyciu danego produktu zawierającego maltodekstrynę Twój poziom cukru nie wzrośnie nadmiernie, częściej sprawdzaj glikemię poposiłkową. Oznaki, że doszło do hiperglikemii są następujące:

– nagły ból i zawroty głowy,

– problemy z koncentracją,

– zmęczenie i senność,

– osłabienie,

– nadmierne pragnienie,

– suchość w jamie ustnej.

Maltodekstryna a gluten

Jeśli masz celiakię lub nadwrażliwość na gluten, pamiętaj o istnieniu ukrytych źródeł glutenu w żywności (np. słodziki na bazie stewii). Czytaj etykiety i zachowaj czujność, gdy zauważysz maltodekstrynę na liście składników. W literaturze można odnaleźć wzmianki, iż maltodekstryna nie zawiera glutenu, nawet jeśli jest zrobiona z pszenicy. Przetwarzanie skrobi pszennej celem otrzymania omawianego wielocukru wg. niektórych źródeł sprawia, że jest on bezglutenowy. Zazwyczaj jednak nie ma pewności, czy do wytworzenia maltodekstryny, która znajduje się w danym produkcie, użyto skrobi kukurydzianej, pszenicznej, czy też innej.

Jeśli produkt oznaczony jest jako zawierający śladową ilość glutenu, to może stwarzać ryzyko dla osób wyjątkowo wrażliwych nawet na te niewielkie ilości. Pamiętaj, by wybierać produkty z licencjonowanym znakiem przekreślonego kłosa, który świadczy o tym, że odpowiednie organizacje kontrolują dane produkty pod względem obecności glutenu.

Maltodekstryna może wystąpić w składzie leku, jako substancja nieaktywna. Jeśli jest ona wymieniona na pudełku lub ulotce dołączonej do opakowania, warto dopytać farmaceutę o zamiennik danego preparatu, który nie zawiera potencjalnego źródła glutenu.

Czy maltodekstryna jest szkodliwa?

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła maltodekstrynę jako bezpieczny dodatek do żywności. Jednak mimo, że specjaliści uznali ten wielocukier za nieszkodliwy dla zdrowia, jego spożycie może wiązać się z pewnym ryzykiem. Maltodekstryna ma wysoki indeks glikemiczny, więc szybko podnosi poziom glukozy we krwi. Osoby cierpiące na cukrzycę powinny zachować umiar w spożywaniu produktów z tym dodatkiem. Po jej spożyciu w nadmiernych ilościach mogą wystąpić zaburzenia w pracy układu pokarmowego, których przejawem są biegunki i wzmożone wytwarzanie gazów. Kolejnym powodem ograniczenia spożycia maltodekstryny są wyniki badania z 2012 r. opublikowanego w PLoS ONE, wg. tych wyników maltodekstryna może zaburzyć skład mikrobiomu jelit w sposób, który zwiększa ryzyko rozwoju pewnych chorób i obniża odporność organizmu.

Maltodekstryna w przewodzie pokarmowym może wywołać następujące skutki uboczne:

– zaburzać rozwój bakterii probiotycznych, czyli bakterii odpowiedzialnych za właściwe funkcjonowanie układu odpornościowego;

– intensyfikować namnażanie się niekorzystnych patogenów, takich jak bakterie E. coli, co koreluje z zaburzeniami autoimmunologicznymi, np. z chorobą Leśniowskiego-Crohna.

Jeśli masz predyspozycje do rozwoju zaburzeń autoimmunologicznych lub już borykasz się z chorobą z grupy autoagresji, lepiej będzie unikać maltodekstryny.

Do negatywnych skutków występujących po spożyciu maltodekstryny zaliczamy też reakcje alergiczne, takie jak podrażnienia skóry.

Z drugiej strony badanie opublikowane w European Journal of Nutrition wyokazało, że maltodekstryna odporna na trawienie wspomaga przejście masy pokarmowej przez okrężnicę oraz poprawia objętość stolca i jego konsystencję, przez co reguluje rytm wypróżnień.

Podsumowując, maltodekstryna uznawana jest za bezpieczny dodatek do żywności, poprawiający smak i strukturę wielu produktów spożywczych. Natomiast warto zwracać uwagę na etykiety produktów spożywczych i unikać jej nadmiernego spożycia w ciągu jednego dnia.