Kompulsywne objadanie się

Kompulsywne objadanie się (BED) to rodzaj zaburzeń odżywiania, który cechuje się epizodami niekontrolowanego spożywania dużych ilości pożywienia w krótkim czasie. Może doprowadzić do rozwoju chorób takich jak wysoki poziom cholesterolu czy cukrzyca typu 2. Kompulsywne objadanie się bywa sposobem radzenia sobie z niewygodnymi emocjami, obniżonym nastrojem czy napięciem emocjonalnym.

Czym jest kompulsywne objadanie się?

Kompulsywne objadanie się, zwane też napadowym objadaniem się, z ang. binge eating disorder (BED), to nie to samo, co przejadanie się. BED jest stanem chorobowym i charakteryzuje się silną, niekontrolowaną potrzebą spożywania nadmiernych ilości jedzenia, co wywołuje początkowo poczucie uwolnienia lub ulgi, a następnie przeradza się w poczucie winy lub wstydu. Zaburzenie może mieć podłoże genetyczne, może także wynikać z głęboko zakorzenionych zaburzeń. Badacze wykazali, że osoby z BED mogą mieć zwiększoną wrażliwość na dopaminę, neuroprzekaźnik produkowany przez komórki nerwowe, odpowiedzialny za stan emocjonalny, w tym za odczuwanie euforii. Opisywane zaburzenie, w odróżnieniu do bulimii, nie skłania osoby chorej do podejmowania działań mających na celu usunięcie z przewodu pokarmowego spożytego jedzenia, czyli wywoływania wymiotów czy zażywania środków przeczyszczających.

Kompulsywne jedzenie rozpoznaje się, gdy dana osoba wykazuje co najmniej jeden epizod objadania się na tydzień przez co najmniej trzy miesiące. Nasilenie BED waha się od łagodnego, występującego z częstotliwością od 1 do 3 epizodów w tygodniu, do skrajnego, czyli wynoszącego 14 lub więcej napadów objadania w podanym czasie.

Psychologia nadmiernego jedzenia

Napadowe objadanie, podobnie jak inne zaburzenia odżywiania, częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Przyczyny kompulsywnego objadania się to najczęściej splot czynników psychologicznych, genetycznych i sytuacji rodzinnej/środowiskowej. Zaburzenie może powstać na podłożu stresujących lub traumatycznych wydarzeń życiowych, takich jak śmierć bliskiej osoby, przemoc, rozłąka z członkiem rodziny lub wypadek samochodowy. Bycie ofiarą znęcania się również może przyczynić się do rozwoju kompulsywnego objadania się.

Prawie 80% osób z napadami kompulsywnego objadania ma co najmniej jedno inne zaburzenie psychiczne, takie jak fobia, depresja, zespół stresu pourazowego (PTSD), choroba dwubiegunowa. Niektórzy nadużywają substancji psychoaktywnych. Inni zmagają się z niską samooceną lub wstydem związanym z negatywnym wyobrażeniem na temat swojego ciała, a jedzenie wykorzystują jako sposób na pocieszenie lub nagrodę. Prawie 50% osób z kompulsywnym objadaniem to osoby otyłe, a 25-50% pacjentów kwalifikujących się do operacji zmniejszenia żołądka spełnia kryteria tego zaburzenia. Nadmierna masa ciała może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem napadowego objadania się.  

Objawy kompulsywnego objadania

W trakcie epizodu napadowego objadania się osoba chora traci kontrolę nad ilością jedzenia, które spożywa. Je w samotności, potajemnie z powodu zakłopotania, wstydu, poczucia winy lub obrzydzenia do siebie. Konsumpcja odbywa się w szybkim tempie, często pomimo braku odczuwania głodu. Osoby dotknięte chorobą często zgłaszają incydenty kompulsywnego objadania występujące już w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.

Zespół kompulsywnego objadania – leczenie

Długotrwałe kompulsywne objadanie się może powodować komplikacje zdrowotne, jeśli nie jest leczone. W przypadku osób z nadwagą lub otyłością współistnienie BED może predysponować do rozwoju cukrzycy typu 2, chorób serca, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu. Osoby otyłe zmagające się z BED mają jeszcze większe ryzyko wystąpienia powyższych problemów zdrowotnych niż osoby z otyłością, które nie mają BED. Inne zagrożenia dla zdrowia towarzyszące kompulsywnemu objadaniu się to bezdech senny, astma i zespół jelita drażliwego. U kobiet napady kompulsywnego objadania mogą korelować z zespołem policystycznych jajników (PCOS), niepłodnością i powikłaniami w ciąży.

Jak wygląda radzenie sobie z napadami niekontrolowanego jedzenia?

Warto podjąć działania, które będą wspierały proces zmiany w kilku obszarach jednocześnie. Do skutecznego przeprowadzenia procesu zmiany należy wprowadzić wysoce zindywidualizowaną psychoterapię. Jedną z propozycji jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która w procesie terapeutycznym przede wszystkim skupia się na analizie relacji między negatywnymi emocjami, a zachowaniami związanymi z jedzeniem. CBT ma na celu identyfikację, a następnie zmianę szkodliwych wzorców myślowych, które doprowadzają do napadowego objadania się. Po określeniu przyczyn krytycznych myśli i negatywnych emocji następuje opracowanie strategii działania zmierzającego do zwiększenia samokontroli.

Wiele osób z BED ma zaburzenia o podłożu psychicznym, które należy leczyć farmakologicznie, by zwiększyć skuteczność terapii z psychologiem. Istotna jest również współpraca z dietetykiem i nauka zdrowych nawyków żywieniowych. Na etapie budowania zdrowych nawyków żywieniowych oraz rozwijania samokontroli bardzo pomocna może okazać się zdrowa dieta przygotowana przez specjalistów.

Nie mniej istotne, by pokonać objadanie się, jest wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej do codziennej rutyny. Systematyczne treningi pomogą w zrzuceniu nadmiaru kilogramów, poprawie wyglądi ciała i podniesieniu nastroju. Przy występowaniu napadów kompulsywnego objadania warto zadbać o wysypianie się, czyli nieprzerwany nocny wypoczynek trwający 7-8 godzin. Niedosypianie przyczynia się do podniesienia poziomu hormonu stresu, co koreluje z potrzebą zwiększenia spożycia kalorii i zaburza prawidłowe nawyki żywieniowe.