Na czym polega dieta w SIBO? Co jeść przy SIBO a czego unikać przy rozroście bakteryjnym jelita cienkiego?

Obecnie coraz większa uwaga przykładana jest do wpływu  mikrobioty jelit na funkcjonowanie organizmu. Jej zaburzenia mogą przekładać się m.in. na problemy z masą ciała, gorsze funkcjonowanie układu nerwowego czy immunologicznego. Problem może pojawić się np. w przypadku nadmiaru bakterii w jelicie cienkim. Mówi się wtedy o SIBO, czyli o zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Jakie są najczęstsze przyczyny i objawy SIBO? Jak wygląda dieta w SIBO oraz na czym polega leczenie? Poznaj odpowiedzi na te pytania.

Rozrost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO) – przyczyny, objawy i diagnostyka

Jeśli jesteś osobą zdrową, w Twoim jelicie cienkim występuje pewna liczba bakterii (choć jest ich mniej niż w końcowym odcinku przewodu pokarmowego). Problem pojawia się, gdy dochodzi do rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego.

Jak często się to zdarza? Dane pokazują, że SIBO nie jest powszechną chorobą, jednak nie do końca wiadomo, jak jest w rzeczywistości. Wynika to z tego, że kryteria diagnostyczne są niejednolite. Ponadto nie każdy doświadczający nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego poddaje się diagnostyce w kierunku SIBO.

Statystyki pokazują, że zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego występuje u 0-20% osób zdrowych, 34-92% cierpiących na przewlekłą chorobę trzustki, 4-78% osób mających zespół jelita drażliwego (IBS), 9-67% chorujących na celiakię, 8-44% cukrzyków, a także u około 50% osób zmagających się z chorobą Parkinsona.

Oprócz tego, że SIBO może towarzyszyć wyżej wymienionym chorobom, do jego przyczyn zalicza się również:

• wrodzona lub nabyta wada anatomiczna jelit (np. przetoka operacyjna),
• długotrwałe przyjmowanie leków, które hamują wydzielanie kwasu solnego,
• nabyte niedobory odporności (np. w wyniku zakażenia wirusem HIV),
• achlorhydria (czyli niedobór kwasu solnego w żołądku);
• popromienne zapalenie jelit,
• usunięcie zastawki krętniczo-kątniczej,
• podeszły wiek.

Po czym rozpoznać, że w jelicie cienkim występuje zwiększona liczba bakterii (i/lub te o nieprawidłowym typie)? Objawy SIBO są mało charakterystyczne. Dlatego istnieje ryzyko pomylenia ich z inną chorobą lub po prostu zlekceważenia sygnałów wysyłanych przez organizm.

W związku z rozrostem kolonii bakterii produkujących gazy jednym z objawów SIBO są wzdęcia. Ponadto czymś, co powinno Cię zaniepokoić, są nawracające bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, odbijanie, niestrawność, uczucie pełności w jamie brzusznej, a także ból głowy i nadmierne zmęczenie.

Jeśli zlekceważysz powyższe objawy, a choroba będzie rozwijać się dalej, mogą pojawić się również sygnały świadczące o niedoborach pewnych składników. Dotyczy to przede wszystkim witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a także witaminy B12. Zaburzenia wchłaniania mogą doprowadzić również do utraty masy ciała i niedożywienia. Dlatego nie lekceważ nawet z pozoru błahych objawów, takich jak wzdęcia, czy uczucie pełności w jamie brzusznej.

Jak wygląda diagnostyka zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego? Najpierw lekarz przeprowadzi z Tobą dokładny wywiad. Przygotuj się na pytania dotyczące m.in. chorób przewlekłych, przyjmowanych leków, diety, a także przebytych zabiegów. Jeśli specjalista stwierdzi, że istnieje podejrzenie SIBO, może skierować Cię na dodatkowe badania:

• testy oddechowe (wodorowy lub wodorowo-metanowy),
• badanie bakteriologiczne treści pobranej z jelita cienkiego.

Co, jeśli wywiad lekarski i badania potwierdzą podejrzenia? Jakie metody stosuje się w leczeniu SIBO?

Metody leczenia SIBO?

Jednym z elementów leczenia SIBO jest antybiotykoterapia. Specjalista przedstawi Ci schemat leczenia, w którym może pojawić się np. ryfaksymina, cyprofloksacyna czy kortimoksazol (a więc antybiotyki zwalczające gram-ujemne bakterie beztlenowe i tlenowe).

W przypadku przewlekłych biegunek lekarz może przepisać również cholestyraminę, a w razie zaparć leki prokinetyczne. Ponadto, jeśli pojawią się u Ciebie niedobory składników odżywczych, specjalista może zlecić również przyjmowanie suplementów diety.

Oprócz leków, ważne miejsce w terapii zajmuje dieta. W przypadku SIBO najczęściej zalecana jest dieta LOW FODMAP (czyli taka, którą stosuje się również w zespole jelita drażliwego). Jednak tak naprawdę nie ma jednego schematu, który sprawdza się u wszystkich chorych. Niektóre osoby lepiej reagują na dietę SCD, GAPS, czy protokół dr Siebecker. Dlatego po usłyszeniu diagnozy nie rozpoczynaj diety na własną rękę. Skonsultuj się ze specjalistą, który na podstawie indywidualnej oceny odpowie na pytanie o to, co jeść, a czego unikać przy SIBO.

Dieta w terapii SIBO

Obok antybiotykoterapii ważnym elementem leczenia jest odpowiednio zbilansowana dieta. Jednak zanim zostanie wprowadzona, konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki. Przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego nie zawsze musi być SIBO.

Ponadto pamiętaj, że dieta w SIBO wygląda inaczej niż ta zalecana osobom zdrowym. Bywa dość restrykcyjna i wymaga wyeliminowania na jakiś czas wielu produktów, które są zdrowe, ale w SIBO wywołują nieprzyjemne dolegliwości. Dlatego, aby uniknąć błędów i niedoborów pokarmowych zaleca się, aby stosować ją pod okiem specjalisty.

Jaki jest cel stosowania diety w przypadku rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego?

Jaki jest tak naprawdę cel stosowania diety w przypadku SIBO? Najprościej mówiąc jej zadaniem jest ograniczenie namnażania bakterii w jelicie cienkim. Dlatego zalecane jest wyeliminowanie produktów, które są dla nich pożywką. Są to produkty zawierające szybko fermentujące i słabo wchłanialne krótkołańcuchowe węglowodany (do których należy fruktoza, laktoza, galaktany, fruktany) oraz poliole (maltitol, ksylitol, sorbitol, mannitol).

Dieta LOW FODMAP

Dieta LOW FODMAP jest jedną z najczęściej rekomendowanych osobom cierpiącym na SIBO. Została opracowana przez naukowców z australijskiego Monash University. Polecana jest również tym, którzy zmagają się z zespołem jelita drażliwego (IBS często idzie w parze z SIBO).

Dieta LOW FODMAP składa się z trzech faz:

• eliminacji, która trwa 2-6 tygodni. W tej fazie zaleca się wykluczenie z jadłospisu wszystkich produktów o wysokiej zawartości FODMAP. Zaliczają się do nich m.in. jabłka, gruszki, nektarynki, mango, owoce suszone, brokuły, buraki, brukselka, sery, jogurty, niektóre produkty zbożowe m.in. na bazie pszenicy i żyta, miód.
• Reintrodukcji, podczas której stopniowo wprowadza się do jadłospisu produkty wyeliminowane z niego w czasie pierwszej fazy. Zaleca się, aby nowe produkty włączać do diety pojedynczo, wybierać te zawierające tylko jeden rodzaj FODMAP (np. fruktozę) i zachować kilkudniowe odstępy Należy przy tym uważnie obserwować reakcję organizmu. Dobrze jest w tym czasie prowadzić dzienniczek żywieniowy. Pozwala to określić, które zmiany w sposobie żywienia faktycznie zapobiegają objawom choroby wynikającym z przerostu bakterii, a których nie trzeba wprowadzać na stałe.
• Stabilizacji, polegającej na ustaleniu indywidualnej diety, która zawiera tolerowane przez Ciebie produkty.

Pamiętaj, że faza eliminacji trwa tylko kilka tygodni. Dlatego nie obawiaj się, że konieczne będzie wykluczenie na zawsze ulubionych jabłek, mango itd. Może okazać się, że to nie one stanowią problem albo trzeba będzie jedynie ograniczyć ich ilość w diecie.

Dieta SCD

Dieta FODMAP nie jest jedyną polecaną w przypadku SIBO. W niektórych przypadkach lepiej sprawdza się specific carbohydrate diet, czyli dieta SCD. Ciekawostką jest, że została opracowana na początku XX wieku z myślą o osobach chorujących na celiakię. Na przestrzeni lat zaobserwowano, że może być pomocna również w przypadku SIBO, a także choroby Leśniewskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, mukowiscydozy, autyzmu, przewlekłej biegunki i zapalenia uchyłków jelita.

Dieta ta opiera się na założeniu, że bakterie występujące w przewodzie pokarmowym karmią się węglowodanami. Te z nich, które są trudne w trawieniu, czyli laktoza, sacharoza czy skrobia, są dla nich dobrą pożywką. Dlatego konieczne jest ograniczenie ich ilości w diecie lub wyeliminowanie produktów będących ich źródłem. Z kolei te, które zawierają łatwo przenikające przez ścianę jelit monosacharydy, są w diecie dozwolone.

Dieta SCD rozpoczyna się od tzw. fazy intro, która trwa 2-5 dni. Jej podstawą jest rosół gotowany na kościach, ryby, mięso, żelatyna, naturalny sok z winogron, jajka, seler, marchew oraz woda. Kolejny etap polega na wprowadzaniu co kilka dni kolejnych produktów i obserwowaniu reakcji organizmu. W sumie dieta specyficznych węglowodanów składa się z sześciu etapów. Różnią się one od siebie nie tylko listą dozwolonych produktów, ale i metodami ich przygotowywania – przykładowo zaleca się, aby surowe produkty wprowadzać dopiero wtedy, gdy gotowane potrawy są dobrze tolerowane.

Na liście produktów dozwolonych znajdują się m.in. drób, jagnięcina, wieprzowina, jajka, ryby, ser kozi, wybrane rośliny strączkowe, świeże warzywa i owoce, domowy jogurt prebiotyczny, miód. Z kolei przeciwwskazane są przetworzone produkty mięsne, suszone i kandyzowane owoce, warzywa konserwowane, pszenica, żyto.

Dieta GAPS

W leczeniu SIBO zastosowanie znajduje również dieta GAPS, która jest modyfikacją diety SCD. Jej nazwa pochodzi od anielskiego określenia „Gut and Psychology Syndrome„, które po polsku oznacza „zespół psychologiczno-jelitowy”.

Dieta GAPS została stworzona przez Dr Campbell-McBride, która chciała pomóc synowi chorującemu na autyzm. Zanim opracowała założenia swojej diety, obserwowała pacjentów chorujących na zaburzenia neurologiczne oraz psychologiczne. W wyniku prowadzonych obserwacji doszła do wniosku, że przywrócenie prawidłowej pracy jelit wiąże się z poprawą funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i ogólnego stanu zdrowia.

Mimo wszystko GAPS to dieta, która stosowana jest rzadziej niż LOW FODMAP czy SCD. Wynika to z faktu, że jest bardzo restrykcyjna i wiąże się z ryzykiem niedoborów pokarmowych, przede wszystkim witamin z grupy B i błonnika pokarmowego. W związku z tym należy stosować ją wyłącznie pod okiem specjalisty.

Głównymi założeniami diety GAPS jest wykluczenie z jadłospisu żywności przetworzonej, węglowodanów rafinowanych, warzyw skrobiowych, roślin strączkowych, a także zbóż. Ponadto zaleca się, aby wybierać mięsa i ryby wysokiej jakości, które powinny być łączone z warzywami, używać do obróbki termicznej tłuszczów pochodzenia zwierzęcego lub oleju kokosowego, a oleje roślinne spożywać wyłącznie na zimno.

Dieta GAPS składa się z sześciu etapów. Pierwsze z nich są najbardziej restrykcyjne. Pierwszy etap polega na jedzeniu wyłącznie rosołu gotowanego na kościach, mięsie oraz tłuszczu zwierzęcym (bez makaronu). W kolejnych etapach, oprócz rosołu do diety wprowadza się kolejno duszone warzywa, kiszonki i surowe żółtka jaj kurzych. Następnie można dodać do nich jajka smażone i gotowane, awokado, tłuszcze zwierzęce i roślinne oraz bezzbożowe naleśniki. W czwartym etapie dopuszcza się spożywanie mięsa pieczonego lub gotowanego, soków warzywnych oraz bezzbożowego pieczywa. Z kolei w ostatnich dwóch etapach dietę rozszerza się o gotowane owoce i surowe warzywa, a następnie świeże owoce.

Jeszcze innym rozwiązaniem stosowanym w leczeniu SIBO jest protokół dr Siebecker. Został przygotowany w odpowiedzi na potrzeby pacjentów chorujących na SIBO, z którymi pracowała dr Siebecker. Zalecała im, aby leczenie rozpocząć od diety GAPS lub SCD, a następnie włączyć do jadłospisu produkty LOW FODMAP. Autorka podkreślała przy tym, że stosowanie takiego schematu żywienia nie powinno trwać krócej niż 2 miesiące. Nie należy jednak stosować go na stałe ze względu na ryzyko niedoborów pokarmowych.

Temat mikrobioty jelitowej wzbudza ostatnio coraz większe zainteresowanie. Tym samym częściej mówi się o zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. W leczeniu, a także zapobieganiu nawrotom SIBO zastosowanie znajdują różne diety. Zanim jednak podejmiesz jakieś kroki w kierunku leczenia SIBO, skonsultuj się z lekarzem, który pomoże Ci znaleźć odpowiedź na pytanie, czy to właśnie SIBO jest źródłem Twoich problemów. Ponadto pamiętaj, że jeden z kluczowych elementów terapii, czyli dieta, powinna być dobrana indywidualnie i stosowana pod okiem specjalisty.