Dieta lekkostrawna – co możemy jeść? Zasady i produkty dozwolone w diecie lekkostrawnej

12 października 2023

Dieta lekkostrawna to dość prosta modyfikacja żywienia podstawowego zalecana osobom, które potrzebują dostarczyć swojemu organizmowi prawidłową ilość energii oraz składników odżywczych. Opiera się na produktach i potrawach niezawierających zbyt dużej ilości błonnika, z umiarkowaną ilością tłuszczu, łagodnie przyprawionych, niewzdymających i nie zalegających długo w żołądku. Stosowanie takiej diety zazwyczaj kojarzy się z mało urozmaiconymi posiłkami przypominającymi szpitalne potrawy. Wiele osób uważa ten sposób odżywiania za niesmaczny. Jednak to tylko stereotyp – jest wiele sposobów na to, żeby posiłki w diecie lekkostrawnej były smaczne, urozmaicone i apetyczne.

Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania na temat diety lekkostrawnej i przedstawiamy produkty oraz potrawy, które są w niej zalecane. Przekonaj się że dieta łatwostrawna nie musi być wcale nudna!

Korzyści wynikające ze stosowania diety lekkostrawnej

Dieta lekkostrawna zakłada przede wszystkim odciążenie przewodu pokarmowego, stąd najczęściej, ale nie tylko, stosowana jest w przypadku schorzeń trawiennych. Ułatwia i przyspiesza powrót do zdrowia i sił po przebytej ciężkiej chorobie, urazie, wypadku lub zabiegu operacyjnym. Odpowiednio zmodyfikowana (w zależności od schorzenia) pod względem zawartości tłuszczu i błonnika, daje komfort, eliminuje bóle po posiłku, a przede wszystkim, przy odpowiedniej podaży kalorii, wspomaga utrzymanie lub osiągnięcie prawidłowej masy ciała. Dzięki okresowemu zastosowaniu diety lekkostrawnej z modyfikacją ilości błonnika i tłuszczu, można złagodzić lub znacząco ograniczyć problemy gastryczne (bóle, zaparcia, biegunki) towarzyszące chorobom czynnościowym przewodu pokarmowego i chorobom zapalnym jelit.

Dieta lekkostrawna – zasady i podstawy stosowania

W diecie lekkostrawnej, poza doborem odpowiednich produktów, istotne jest wykorzystywanie stosownych sposobów obróbki termicznej, co pozwala na zachowanie jak największej ilości składników odżywczych. W tym celu zaleca się gotowanie na parze, tradycyjne gotowanie i duszenie bez wstępnego obsmażania. Można też piec w naczyniach żaroodpornych pod przykryciem lub w rękawach – w obu przypadkach bez dodatku tłuszczu i bez opiekania, aby nie doprowadzić do uzyskania twardej i spieczonej skórki. Dzięki wykorzystaniu tych metod posiłki lepiej się trawią i nie powodują dolegliwości.
Tradycyjne smażenie jest całkowicie wykluczone, natomiast dopuszczalne jest „smażenie jaj” na parze w tzw. łaźni wodnej z wykorzystaniem niewielkiej ilości masła.
Surowce do przygotowania potraw powinny być bardzo świeże i możliwie najwyższej jakości.
Gotowe posiłki powinny wyglądać atrakcyjnie i mieć pożądane walory smakowe przy wykorzystaniu łagodnych przypraw.
Zaleca się posiłki małe objętościowo, spożywane 4-5 razy dziennie, o regularnych porach, z przerwami ok. 3-4 godz. Jeść należy powoli, a gryźć dokładnie, dzięki czemu treść pokarmowa nie będzie zalegała długo w żołądku. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób, które muszą przestrzegać rygorystycznej diety lekkostrawnej, po zabiegach chirurgicznych lub cierpiących na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Posiłki muszą dostarczyć odpowiednią ilość składników odżywczych oraz niezbędnej energii.
Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy wypijać ok. 2 litrów płynów (woda mineralizowana niegazowana, soki owocowe / warzywne, herbata, napary ziołowe, owocowe), aby procesy trawienne przebiegały prawidłowo.

Odchudzanie a dieta lekkostrawna

Dieta lekkostrawna często mylona jest z dietą odchudzającą, co nie do końca jest prawdą: nie jest to dieta odchudzająca, a mniej obciążająca przewód pokarmowy. Zbilansowane posiłki, przyrządzone w taki sposób, aby zachować jak najwięcej składników odżywczych, na pewno nie zaszkodzą, jeśli chcesz schudnąć. Jednak spożywanie tylko i wyłącznie diety lekkostrawnej w celu zrzucenia wagi, nie jest najlepszą opcją.

Dieta lekkostrawna z założenia wyklucza produkty i potrawy trudne do strawienia, czyli zawierające dużo błonnika pokarmowego, który jest bardzo istotny w procesie odchudzania. Podczas odchudzania można więc stosować elementy diety lekkostrawnej, uzupełniając ją o produkty lub posiłki z dużą zawartością błonnika pokarmowego. Jest to dobre rozwiązanie dla osób preferujących potrawy gotowane, pieczone lub duszone z małą ilością tłuszczu, w połączeniu z produktami zbożowymi o wysokiej zawartości błonnika oraz dużą ilością surowych lub parowanych warzyw i nasion roślin strączkowych. Aby osiągnąć efekt redukcji, posiłki muszą oczywiście być odpowiednio zbilansowane kalorycznie.

Dieta lekkostrawna wciąż pozostaje źródłem niewielkiej ilości błonnika pokarmowego, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego. Powinien on jednak pochodzić z młodych delikatnych warzyw, miąższu dojrzałych owoców lub delikatnego pieczywa typu graham. Ponadto, w zależności od stopnia tolerancji osoby stosującej dietę lekkostrawną, dopuszcza się obecność takich warzyw jak kapusta włoska, niewielkie ilości cebuli i ogórków. Skutecznym sposobem na zmniejszenie ilości frakcji nierozpuszczalnej błonnika jest obieranie warzyw i owoców ze skórki oraz usuwanie pestek, gotowanie lub parowanie warzyw i owoców, rozdrabnianie i blendowanie. Warto więc korzystać z soków i przecierów owocowych, drobno startych surówek, czy też ucierać na puree warzywa po ugotowaniu. To proste sposoby, aby dieta stała się lżej strawna, a jednocześnie spełniała swoje terapeutyczne zadanie, była możliwie urozmaicona, atrakcyjna smakowo, a przede wszystkim wartościowa pod względem odżywczym.

Produkty zalecane przy diecie lekkostrawnej

Decydując się na dietę lekkostrawną, wybieraj spośród następujących produktów i potraw:

produkty zbożowe: jasne i czerstwe pieczywo pszenne, w ograniczonej ilości pieczywo typu graham, sucharki, drobne kasze (manna, krakowska, jęczmienna łamana, jaglana), białe odmiany ryżu (długoziarnisty biały, basmati biały oczyszczony, ryż paraboiled) oraz drobne makarony, produkty mleczne (mleko słodkie oraz zsiadłe, jogurt naturalny, kefir, maślanka, biały ser twarogowy chudy/półtłusty, twaróg zwykły i homogenizowany),
jajka ścięte na parze w formie jajecznicy, omleta, w koszulce lub gotowane na miękko,
chude mięso (wołowina, cielęcina, królik, indyk, kurczak, chuda wieprzowina w ograniczonej ilości), chude wędliny (szynka, polędwica), doskonale można wykorzystywać pieczone mięso na zimno jako wędlinę na kanapki, parówki najlepszej jakości i w ograniczonej ilości (patrz na skład, liczy się zawartość mięsa i brak MOMu),
chude ryby (pstrąg, dorsz, sandacz, leszcz, sola, szczupak),
tłuszcze w ograniczonych ilościach (masło, słodka śmietanka, oleje roślinne np. rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek, margaryny miękkie wysokiej jakości),
ziemniaki gotowane tłuczone lub w postaci puree,
warzywa gotowane na parze lub w wodzie marchew, szpinak, buraki, dynia, cukinia, pietruszka, seler, kabaczki, patisony, młoda fasolka szparagowa, młody zielony groszek przetarty w formie zupy lub puree); na surowo: zielona sałaty, pomidory bez skórki, starta marchewka z jabłkiem,
owoce dojrzałe bez skórki i pestek (jabłka, morele, brzoskwinie, pomarańcze, banany, winogrona); maliny, porzeczki i truskawki w formie przecieru lub soku.
przyprawy łagodne w ograniczonych ilościach (sól, pietruszka, cynamon, sok z cytryny, koperek, kminek, majeranek, lubczyk, rozmaryn, bazylia, wanilia),
słodycze i desery (cukier dozwolony, ale nie preferowany, miód, dżemy bez pestek, kisiele, galaretki, musy, kompoty, biszkopty, czerstwe ciasto drożdżowe),
napoje (woda niegazowana, słabe napary herbat, w tym napary ziołowe i owocowe, rozcieńczone soki warzywne i owocowe, kawa zbożowa, kawa prawdziwa – o ile nie przeciwwskazań i w ograniczonej ilości),
zupy (mleczne, owocowe, kleiki, krupniki z drobnych kasz, zupy jarzynowe, ziemniaczane, barszcze – na wywarach warzywnych lub z chudego mięsa, bez zasmażek, ewentualnie z dodatkiem niewielkiej ilości świeżego masła),
potrawy mięsne i rybne (gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii lub garnku żeliwnym pod nakryciem bez opiekania skórki; potrawki z warzywami, pulpety),
potrawy z mąki: lane kluski, leniwe pierogi z małym dodatkiem mąki.

Dieta lekkostrawna – czego nie jeść?

Do produktów, które należy mocno ograniczyć lub wykluczyć na diecie lekkostrawnej zalicza się:

pieczywo pełnoziarniste, na zakwasie, razowe, grube kasze oraz makarony z pełnego ziarna,
tłuste sery pleśniowe, twarogi, ser żółty, tłuste mleko (powyżej 2%),
jajka smażone, ugotowane na twardo,
tłuste mięso (baranina, wieprzowina, kaczka, gęś, tłuste wędliny, mięso peklowane),
tłuste ryby wędzone (łosoś, halibut, makrela, węgorz),
warzywa kapustne (brukselka, kalafior, kapusta, brokuły); papryka, cebula, czosnek, ogórek, kukurydza, rzodkiewka, brukiew; warzywa konserwowane octem,
warzywa strączkowe i nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, bób, soczewica),
grzyby,
owoce niedojrzałe; śliwki, gruszki, czereśnie, suszone owoce, orzechy,
intensywne i ostre przyprawy: musztarda, pieprz, ocet, chrzan, ostra papryka,
desery (torty i ciastka z kremem, pączki, faworki, tłuste ciasta francuskie, kruche, piaskowe),
słodkie napoje gazowane, mocna kawa i herbata, mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe,
zupy (fasolowa, grochówka, kapuśniaki, zupy zaprawiane zasmażkami),
potrawy mięsne i rybne smażone, tradycyjnie duszone po uprzednim smażeniu, tradycyjnie pieczone z twardą chrupiącą skórką,
potrawy z mąki i kaszy: smażone kotlety z kaszy kluski: kładzione, francuskie, zacierki, krokiety, pyzy, racuchy.

Kto powinien być na diecie lekkostrawnej?

Dieta lekkostrawna, jest przeznaczona dla konkretnej grupy osób zmagających się z chorobami lub problemami układu pokarmowego, jak również dla rekonwalescentów po przebytej operacji lub ciężkiej chorobie. Jest dobrym rozwiązaniem dla osób starszych, które z powodu narastających ograniczeń zdrowotnych (zmniejszona perystaltyka, obniżona produkcja enzymów trawiennych, ograniczona zdolność wchłaniana) stopniowo zmieniają sposób odżywiania. W tym przypadku bardzo pomocna okazuje się dieta lekkostrawna, indywidualnie dopasowana do utrwalonych przyzwyczajeń, dzięki której codzienne posiłki przyniosą dobre samopoczucie.

Jak ugryźć dietę lekkostrawną, czyli co jeść

Przygotowanie posiłków w oparciu o powyższą listę zalecanych produktów, przy zastosowaniu dozwolonej obróbki termicznej, wydaje się być czynnością prostą. Wybór produktów, możliwości ich łączenia i doprawiania zależą od naszych zdolności kulinarnych i …wyobraźni.

Przykładowy jadłospis dla osoby na diecie lekkostrawnej:

śniadanie: bułka pszenna (lub grahamka) z masłem i jajko na miękko lub jajecznica na parze ze szczypiorkiem, pomidor bez skórki kawa zbożowa z mlekiem,
drugie śniadanie: kaszka manna lub jaglanka na chudym mleku (z zawartością tłuszczu do 2%) lub na wodzie z cynamonem i owocami (lub z musem ze świeżych lub mrożonych malin/truskawek),
obiad: dorsz na parze z ziemniakami puree i fasolką szparagową lub potrawka z warzyw (cukinia, marchewka, pietruszka, seler, fasolka szparagowa, pomidory) z piersią kurczaka/indyka i ryżem basmati,
podwieczorek: jabłko pieczone lub kisiel ze startym jabłkiem,
kolacja: zupa krem z białych lub zielonych warzyw (ziemniaki, seler, pietruszka, słodka śmietanka / ziemniaki, cukinia, mrożony groszek zielony, słodka śmietanka) lub chleb graham z masłem, pieczonym plasterkiem piersi z kurczaka, sałatą i pomidorem.