Alergia pokarmowa – przyczyny, objawy i leczenie alergii pokarmowej
Alergia pokarmowa pojawia się, gdy układ odpornościowy reaguje nadmiernie na niektóre białka zawarte w żywności. Wyróżnia się 8 produktów spożywczych, które stwarzają największe ryzyko rozwoju reakcji alergicznej. Jakie to produkty? Jak leczyć alergie pokarmowe?
Czym jest alergia pokarmowa?
Układ odpornościowy nie zawsze funkcjonuje prawidłowo. Czasami, na skutek predyspozycji genetycznych i czynników środowiskowych, komórki układu immunologicznego błędnie rozpoznają niektóre białka w żywności jako szkodliwe i w odpowiedzi na zagrożenie wytwarzają przeciwciała IgE oraz mediatory stanu zapalnego, np. histaminę.
Reakcja alergiczna zależna od IgE występuje w ciągu kilku godzin od spożycia alergenu pokarmowego, a jej objawy mogą być zarówno łagodne, jak i ciężkie, łącznie z wstrząsem anafilaktycznym. Reakcja alergiczna niezależna od IgE pojawia się, gdy układ immunologiczny nie uwalnia przeciwciał IgE, ale inne jego elementy składowe są zaangażowane w rozwój odpowiedzi na postrzegane zagrożenie. Reakcja taka obejmuje objawy skórne, trawienne lub kombinację tych symptomów i może wystąpić do 3 dni po spożyciu alergenu pokarmowego.
W przeciwieństwie do nietolerancji pokarmowych, alergie pokarmowe stwarzają zagrożenie życia. Czasem spożycie nawet niewielkiej ilości alergenu może doprowadzić do zgonu, jeśli alergik nie otrzyma w porę pomocy.
Nietolerancja pokarmowa
Nadwrażliwość na dany pokarm i nietolerancja pokarmowa występują w populacji znacznie częściej niż alergie pokarmowe. W przypadku alergii reakcję wywołuje układ odpornościowy, natomiast nietolerancja pokarmowa wynika najczęściej z braku enzymów odpowiedzialnych za trawienie danej substancji. Symptomy świadczące o nietolerancji pokarmowej to gazy, wzdęcia, biegunki, zmiany skórne, zaparcia, skurcze i nudności.
Najczęściej występujące nietolerancje pokarmowe:
– nietolerancja laktozy – w układzie pokarmowym brakuje/jest za mało enzymu laktazy potrzebnego do rozłożenia cukru mlecznego na glukozę i galaktozę;
– nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, czyli nietolerancja glutenu – nieprawidłowa reakcja na białko zwane glutenem zawarte w zbożach takich jak pszenica, żyto, jęczmień,
– nadwrażliwość na dodatki do żywności, np. barwniki
Przyczyny alergii pokarmowej
Nie ma testów pozwalających stwierdzić, u kogo wystąpi alergia pokarmowa. Do jej przyczyn zalicza się predyspozycje genetyczne, np. występowanie alergii w rodzinie, nadmierna higiena i wynikające z niej braki w mikrobiomie oraz zanieczyszczenie środowiska.
Według EFSA (European Food Safety Authority) do najbardziej alergizujących pokarmów odpowiedzialnych za 90% poważnych reakcji alergicznych należą mleko krowie, jaja, ryby, skorupiaki i mięczaki, orzechy, orzeszki arachidowe, soja, pszenica.
Alergeny pokarmowe
krowie mleko, białko mleka krowiego
Alergia na mleko krowie może być związane z IgE, jak również zupełnie niezależna od IgE. Postać zależna od IgE wywołuje symptomy po upływie 5-30 minut od spożycia mleka krowiego, są to reakcje skórne, wymioty, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Postaci nie-IgE towarzyszy przewaga objawów jelitowych, takich jak wymioty, zaparcia lub biegunka, co przywodzi na myśl nietolerancję pokarmową, dlatego jest to alergia trudna do rozpoznania.
Osoby z alergią na mleko krowie muszą unikać nie tylko samego alergenu, ale także produktów spożywczych wytworzonych na jego bazie. Takimi produktami są: mleko w proszku, masło, margaryna, ser, jogurt, kefir, maślanka, lody, kremy. Matki karmiące piersią powinny wykluczyć ze swojej diety mleko krowie, jeśli u dziecka zdiagnozowano alergię na ten produkt. Dla dzieci z alergią na białko mleka krowiego istnieją specjalne mleka modyfikowane, nie wzbogacone o ten składnik.
Ważne jest, aby znać różnicę pomiędzy alergią na białko mleka krowiego a nietolerancją laktozy. W przypadku alergii nie można spożywać żadnych produktów zawierających białko mleka krowiego. Przy nietolerancji laktozy można spożywać nabiał, jeśli jest on opatrzony etykietą „bez laktozy” lub jeśli bezpośrednio przed spożyciem naturalnego nabiału zażyty zostanie enzym laktaza. Środki zawierające taki enzym są dostępne w aptece.
Jajka
Można być uczulonym na białka jajek, ale nie na żółtka i na odwrót, gdyż białka zawarte w białku jaj i w żółtku nieznacznie się różnią. Zdecydowanie częściej spotykana jest alergia na białko jaj. Niektórzy alergicy wykazują tolerancję na dania zawierające gotowane jaja, choć po obróbce termicznej tracą one część właściwości alergizujących.
Skorupiaki
Alergenem zawartym w skorupiakach, czyli krabach, homarach czy krewetkach, jest białko o nazwie tropomiozyna. Symptomy alergii na stawonogi przypominają reakcję przewodu pokarmowego na zanieczyszczenia tych produktów żywnościowych pasożytami czy bakteriami.
Alergia na skorupiaki towarzyszy alergikowi przez całe życie, dlatego wymagane jest wykluczenie tych owoców morza z diety. U niektórych osób nawet przebywanie w pobliżu oparów unoszących się nad gotującymi się skorupiakami powoduje objawy alergii.
Orzechy włoskie, migdały, orzechy brazylijskie, orzechy nerkowca
Wyróżniamy tutaj: orzechy włoskie, brazylijskie, orzechy nerkowca, migdały, orzeszki piniowe. Alergie na orzechy trwają przez całe życie i wymagają usunięcia z jadłospisu tych produktów, a także ich pochodnych, takich jak masła i oleje orzechowe. Alergia na jeden rodzaj orzechów zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na inny rodzaj. Alergie na orzechy są przyczyną połowy zgonów z powodu reakcji anafilaktycznej po kontakcie z alergenem. Osoby uczulone na orzechy powinny stale nosić przy sobie automatyczny wstrzykiwacz epinefryny, czyli adrenaliny ratującej życie w momencie ostrej reakcji alergicznej.
Orzeszki ziemne
Alergia na orzeszki ziemne jest alergią bardzo powszechną i może być przyczyną poważnych reakcji uczuleniowych, w tym wstrząsu anafilaktycznego. U osób z alergią na orzeszki ziemne często rozpoznaje się uczulenie na inne orzechy. Największe prawdopodobieństwo rozwoju alergii na orzeszki ziemne pojawia się u osób z obciążeniem rodzinnym, czyli występowaniem podobnego uczulenia u krewnych.
Pszenica
Osoby z alergią na pszenicę powinny unikać produktów wyprodukowanych z tego zboża, natomiast ich układ immunologiczny może tolerować inne rośliny uprawne. Należy odróżnić celiakię i nieceliakalną nadwrażliwość na gluten od alergii na pszenicę, która powoduje nieprawidłową odpowiedź immunologiczną na jedno z setek białek znajdujących się w pszenicy.
Soja
Alergia na soję rozpoznawana jest najczęściej u dzieci poniżej 3 roku życia, jako reakcja na spożycie mleka sojowego bądź jednego z wielu produktów zawierających w składzie tę roślinę. Czasami u dzieci uczulonych na soję pojawia się też alergia na białko mleka krowiego.
Ryby
Alergie na ryby rozwijają się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Alergie te mogą być przyczyną dramatycznych w skutkach reakcji alergicznych, dlatego osoba uczulona musi nosić przy sobie automatyczny wstrzykiwacz epinefryny na wypadek przypadkowego spożycia ryb lub produktu na ich bazie. Symptomy alergii na ryby są podobne do zatrucia pokarmowego wywołanego zjedzeniem ryby zanieczyszczonej toksynami lub wirusami.
Inne produkty
Do rzadziej występujących alergii zalicza się uczulenie na nasiona sezamu, banany, awokado, kiwi, seler, czosnek, anyż czyrumianek. Po spożyciu tych produktów może pojawić się zarówno zespół alergii jamy ustnej, czyli między innymi swędzenie warg i ust, jak i zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny.
Alergeny wziewne
Niektóre białka pyłków roślinnych mają podobną budowę do białek owoców oraz warzyw. U osób uczulonych na pyłki roślinne może dojść zatem do reakcji krzyżowych z alergenami z roślin jadalnych. Reakcjom krzyżowym towarzyszy zespół alergii jamy ustnej (OAS), w którym to zespole obecność prawdziwej alergii może przyczynić się do wywołania objawów alergii na pokarmy reagujące krzyżowo. Rzeczywista alergia zwykle obejmuje pyłki drzew, traw, bądź zarodniki pleśni.
Przykłady reakcji krzyżowych:
– Pyłek olchy i jabłka, wiśnie, brzoskwinie
– Pyłek brzozy i wiśnie, pomidory, migdały
– Pyłek traw i melon, arbuz, pomarańcze
– Pyłek bylicy i seler, marchew, koperek, pietruszka
– Pyłek ambrozji i arbuz, banany, cukinia
Często występującą alergią krzyżową jest lateks i żywność. Dla osób z alergią na lateks czynnikiem alergizującym mogą być owoce: banany, kiwi i awokado.
Objawy alergii pokarmowej
Symptomy alergii pokarmowej pojawiają się chwilę po zjedzeniu alergizującego produktu lub w ciągu kolejnych kilku godzin.
Alergia pokarmowa objawy
– reakcje skórne, takie jak pokrzywka, obrzęk, swędzenie,
– świszczący oddech,
– ból brzucha,
– nudności, wymioty lub jedno i drugie,
– biegunka,
– duszność, trudności w oddychaniu.
U niektórych alergików rozwija się ciężka reakcja alergiczna, czyli wstrząs anafilaktyczny. Jak go rozpoznać?
Objawy wstrząsu anafilaktycznego:
– kłopoty z połykaniem,
– obrzęk twarzy,
– ból lub ucisk w klatce piersiowej, duszność, świszczący oddech,
– dezorientacja, zawroty głowy, utrata przytomności,
– kłopoty z połykaniem,
– słaby puls.
Każda osoba dorosła, jak i dziecko z ciężką alergią pokarmową powinno przy sobie nosić automatyczny pen epinefryny (adrenaliny) na wypadek anafilaksji.
Leczenie alergii pokarmowej
Przed przystąpieniem do leczenia alergolog zleca wykonanie punktowych testów skórnych celem rozpoznania alergii pokarmowej. Testy polegają na naniesieniu kropelek płynnych ekstraktów pokarmów alergizujących na plecy lub przedramię. Następnie lekko nakłuwa się skórę pozwalając, aby część preparatu dostała się pod jej powierzchnię. Po 15-20 minutach lekarz kontroluje dany obszar pod kątem oznak reakcji alergicznej, takich jak guzy lub wysypka.
Punktowe testy skórne mogą dawać fałszywie dodatnie wyniki, dlatego do potwierdzenia alergii wymagane są informacje o wystąpieniu uczulenia przy kontakcie z danym alergenem.
W diagnostyce alergii pokarmowej wykorzystywane są badania krwi sprawdzające poziom przeciwciał IgE. Stosowane są także diety eliminacyjne, by ustalić, który konkretnie produkt wywołuje objawy reakcji alergicznej. Podczas diety eliminacyjnej unika się spożywania niektórych produktów. Pomocne jest wtedy prowadzenie dziennika, w którym zapisuje się, co i kiedy było spożyte i jakie objawy spowodował dany produkt. Brak niepożądanej reakcji na wprowadzone jedzenie pozwala założyć, że nie występuje alergia i można przejść do wprowadzenia następnego potencjalnie uczulającego artykułu spożywczego. Każdy produkt dodawany jest do diety pojedynczo i w odpowiednio dużych odstępach czasu, by niczego nie przeoczyć. Dieta taka może pomóc w potwierdzeniu wyników testów skórnych lub badań krwi.
W leczeniu farmakologicznym alergii pokarmowych wykorzystuje się:
– epinefrynę, która ratuje życie w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego,
– preparaty przeciwhistaminowe zmniejszające przekrwienie i swędzenie,
– kortykosteroidy redukujące obrzęk.
Pomocna może być również konsultacja z dietetykiem, który ułoży jadłospis niezawierający pokarmów, na które jesteś uczulony, a jednocześnie zapewniający zróżnicowaną, zbilansowaną dietę, która spełni Twoje potrzeby żywieniowe.
Bibliografia
- https://www.healthline.com/nutrition/foods-that-cause-itching
- https://www.verywellhealth.com/worst-food-for-allergies-5198430
- https://www.healthline.com/health/allergies/most-uncommon-food-allergies
- https://www.verywellhealth.com/food-allergies-causes-and-risk-factors-4685818